سرطان خون چیست + کدام نوع سرطان خون کشنده است؟
سرطان خون یا لوسمی یکی از انواع سرطانهای مغز استخوان و خون است که به دلیل تولید غیرطبیعی و بیرویه گلبولهای سفید خون رخ میدهد. این بیماری میتواند در کودکان و بزرگسالان ایجاد شود و با علائمی همچون خستگی شدید، عفونتهای مکرر و کبودی غیرمعمول همراه باشد. تشخیص و درمان بهموقع نقش مهمی در بهبود وضعیت بیماران و افزایش کیفیت زندگی آنها دارد. درادامه بیشتر به بررسی سرطان خون میپردازیم :
یکی از سرطان های شایع که سیستم مغز و استخوان و سیستم لنفاوی را تحت تاثیر قرار می دهد سرطان خون یا لوسمی می باشد. لوسمی زمانی اتفاق می افتد که بافت های خون ساز بدن از جمله مغز استخوان و سیستم لنفاوی مورد حمله قرار بگیرند.
سرطان خون چیست؟
ـسرطان خون (به انگلیسی Leukemia) یا لوسمی یکی از انواع سرطانهای خونی و مغز استخوان است که در اثر تولید بیش از حد گلبولهای سفید خون ایجاد میشود. لوسمی میتواند به سرعت یا به تدریج پیشرفت کند و بسته به نوع سلولهای خونی درگیر، به چهار نوع اصلی شامل لوسمی حاد لنفوبلاستیک (ALL)، لوسمی حاد میلوئیدی (AML)، لوسمی مزمن لنفوسیتی (CLL) و لوسمی مزمن میلوئیدی (CML) تقسیم میشود. هر یک از انواع این سرطان میتوانند تاثیرات و نشانههای خاص خود را داشته باشد.
سرطان خون که معمولاً گلبولهای سفید را درگیر می کند در حقیقت سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار داده و باعث بروز برخی علائم ناخوشایند در بدن فرد می شود فردی که مبتلا به سرطان خون است ،با تکثیر و رشد غیر طبیعی گلبول های سفید همراه می شود که عملکرد سیستم بدن را مختل می کند و از حالت عادی خارج می سازد.
لوسمی به معنای افزایش سلول های نارس و غیرطبیعی در مغز استخوان و خون می باشد که موجب می شود مغز استخوان توانایی تولید سلول های طبیعی را از دست بدهد و نتیجه آن است که میزان سلول های سالم در خون کاهش پیدا می کند.
انواع لوسمی یا سرطان خون
لوسمی یا سرطان خون به چندین نوع مختلف تقسیم میشود که هر کدام ویژگیها، علائم و روشهای درمانی خاص خود را دارند. در ادامه، انواع لوسمی توضیح داده شدهاند:
- لوسمی حاد لنفوبلاستیک (ALL)
توضیح: این نوع لوسمی عمدتاً در کودکان رخ میدهد، اما ممکن است بزرگسالان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
ویژگیها: لوسمی حاد لنفوبلاستیک به سرعت پیشرفت میکند و نیاز به درمان فوری دارد.
علائم: خستگی، تب، عفونتهای مکرر، خونریزی و کبودی غیرطبیعی، درد استخوان و مفاصل، کاهش وزن و کمخونی. - لوسمی حاد میلوئیدی (AML)
توضیح: این نوع لوسمی میتواند در افراد در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در بزرگسالان شایع است.
ویژگیها: AML نیز به سرعت پیشرفت میکند و نیاز به درمان فوری دارد.
علائم: مشابه با ALL، از جمله خستگی، تب، عفونتهای مکرر، خونریزی و کبودی غیرطبیعی، درد استخوان و مفاصل، کاهش وزن و کمخونی. - لوسمی مزمن لنفوسیتی (CLL)
توضیح: این نوع لوسمی بیشتر در افراد مسن رخ میدهد و معمولاً به کندی پیشرفت میکند.
ویژگیها: CLL ممکن است تا مدتها بدون علائم باشد و به صورت تصادفی در آزمایشهای خون کشف شود.
علائم: خستگی، تورم غدد لنفاوی، عفونتهای مکرر، کاهش وزن و تعریق شبانه. - لوسمی مزمن میلوئیدی (CML)
توضیح: CML بیشتر در بزرگسالان رخ میدهد و به کندی پیشرفت میکند.
ویژگیها: CML با یک مرحله مزمن آغاز میشود که ممکن است سالها بدون علائم بماند و سپس به مرحله تسریع شده و در نهایت به مرحله حاد برسد.
علائم: خستگی، کاهش وزن، تعریق شبانه، احساس سیری یا درد در ناحیه شکم به دلیل بزرگ شدن طحال، و عفونتهای مکرر.
علائم
علائم سرطان خون با توجه به نوع سرطان متفاوت است، اما نشانه های کلی برای این بیماری در نظر گرفته می شود که توجه به آن از مهمترین موارد برای تشخیص به موقع می باشد. توجه داشته باشید که سرطان در مراحل اولیه درمانپذیر تر است و شانس بیشتری برای جلوگیری از رشد آن وجود دارد. از این رو توصیه می شود که به دقت به علائم و شنانه های این بیماری توجه کنید و اگر مواردی وجود دارند که باعث نگرانی شما شده به دقت مورد بررسی قرار دهید. به طور کلی علائم و نشانه های سرطان خون شامل موارد زیراست :
- احساس لرز
- ضعف عمومی بدن و خستگی مداوم
- ابتلا به عفونتهای مختلف یا عفونی شدن بدن به صورت شدید
- از دست دادن وزن به صورت ناگهانی
- متورم شدن غدد لنفاوی
- بزرگ شدن کبد یا طحال
- ابتلا به خونریزی و کبودی پوست
- مشاهده خونریزی از بینی به صورت مکرر
- بروز لکه های کوچک قرمز در پوست
- تعریق شدید شبانه
- احساس درد استخوانی
اگر این نشانه ها و علائم به صورت مزمن و غیر قابل درمان باشد، نیاز است که بررسی های لازم برای ابتلا به سرطان خون انجام شود.
علائمی که ممکن است بیمار با آن روبه رو شود و به پزشک مراجعه کند شامل موارد ذیل می باشد:
- خونریزی از بینی، لثه و یا خونریزی از هر قسمتی از بدن که مکررا باشد و به راحتی کنترل نشود.
- سابقه عفونت های مکرر که به درمان دارویی به خوبی جواب نمیدهد و طول بکشند.
- بیمار گاهی اوقات ممکن است به بی اشتهایی دچار شود.
- خواب آلودگی و سردرد و دردهای استخوانی به سراغ بیمار می آید.
- بیمار ممکن است دچار کاهش وزن شود و در پی آن احساس ضعف و خستگی کند.
- تب و لرز و تعریق شبانه که بیمار ممکن است به آن دچار شود.
- کبودی های بی دلیل در قسمت های مختلف بدن
- گاهی اوقات بزرگ شدن غدد لنفاوی، طحال و کبد ممکن است در بیمار مبتلا به لوسمی مشاهده شود.
علت سرطان خون
در حال حاضر علت سرطان خون مشخص نشده است، اما عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن تاثیرگذار هستند. دقت داشته باشید که مواردی مانند مصرف سیگار و مصرف مشروبات الکلی عوامل زمینه ساز برای ابتلا به سرطان خون هستند و هم چنین مواردی مانند اختلالات ژنتیکی و یا سابقه خانوادگی در ابتلای افراد به این بیماری نقش دارند. به طور کلی علت شناخته شده ای برای بیماری لوسمی مطرح نمی باشد، اما یک سری از علت ها را می توان به عنوان علت های احتمالی مطرح کرد. ولی اینکه به طور قطعی تا چه اندازه این علت ها در ایجاد سرطان خون دخیل هستند، مشخص نیست:
- ژنتیک : در برخی از بیماری های سرطانی ممکن است سابقه خانوادگی لوسمی در بیماران مشاهده شود. البته افرادی که به بیماری اختلال ژنتیکی مانند سندروم داون مبتلا هستند. بیشتر در معرض این بیماری قرار میگیرند. به عبارتی دیگر بیماری های ژنتیکی استعداد ابتلا به لوسمی را افزایش دهد.
- تماس طولانی با اشعه خطرناک : تماس طولانی مدت با برخی از مواد شیمیایی مانند بنزن، برخی ازسموم شیمیایی، مصرف سیگار، هوای آلوده و مصرف برخی از داروهای شیمیایی که ایمنی بدن را سرکوب می کند، عواملی هستند که اغلب در رابطه با ایجاد لوسمی نقش دارند.
تشخیص سرطان خون
اولین روش در تشخیص بیماری لوسمی در بیماران مبتلا، انجام آزمایشات خون می باشد. این آزمایش شامل شمارش گلبول های قرمز خونی می باشد که (CBC) نام دارد. اگر نتیجه آزمایش، مشاهده تعداد بالای گلبول های سفید خون باشد. باید برای بررسی های بیشتر آزمایشات تکمیلی سرطان خون را انجام داد. برای اینکار قطره ای از خون بیمار بر روی لام آزمایشگاهی ریخته می شود و زیر میکروسکوپ مورد بررسی های دقیق تر شامل بررسی شکل و مورفولوژی سلول های خونی قرار میگیرد. پس از اطمینان دقیق بر وجود بیماری روش های درمانی مناسبی برای بیمار اتخاذ می گردد.
کدام نوع سرطان خون کشنده است؟
لوسمی حاد میلوئیدی (AML) کشنده ترین نوع سرطان خون است. میزان بقای این سرطان پنج ساله (چند نفر پنج سال پس از تشخیص زنده خواهند ماند) برای 29.5٪ است. لوسمی سرطانی است که معمولاً گلبولهای سفید خون را تحت تأثیر قرار میدهد. لوسمی حاد میلوئیدی (AML) بیشتر در بین افراد 60 و 70 ساله تشخیص داده می شود. این سرطان تنها حدود 21000 نفر را در سال تحت تاثیر قرار می دهد، اما یکی از تهاجمی ترین سرطان ها است.
بدترین نوع سرطان خون
هرچند که تمامی انواع لوسمی میتوانند کشنده باشند، اما لوسمی حاد میلوئیدی (AML) و لوسمی حاد لنفوبلاستیک (ALL) به دلیل سرعت بالای پیشرفت و پیچیدگی درمان نرخ بقای عمر کمتری داشته به عنوان بدترین نوع سرطان خون شناخته میشوند. تشخیص زودهنگام و درمان فوری میتواند تاثیر زیادی بر کنترل این بیماریها داشته باشد. بنابراین، آگاهی از علائم و نشانهها و مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم مشکوک بسیار مهم است.
پیشگیری از سرطان خون
این بیماری قابل پیشگیری نیست و غربالگری خاصی جهت پیشگیری از ابتلا به این بیماری وجود ندارد. همچنین امکان بررسی احتمال ابتلا به لوسمی وجود ندارد و نمی توانیم موارد دارویی و غیر دارویی را برای این افراد درنظر بگیریم تا از ایجاد سرطان حاد پیشگیری کنیم. اما تنها راهی که با استفاده از آن می توان احتمال ابتلا به سرطان خون را کاهش داد این است که از عواملی مانند دوری از مواد پرتوزا و مواد شیمیایی و امثال آنها جلوگیری کنیم.
از جمله روش های درمانی که برای بیماری لوسمی بکار گرفته می شود، شیمی درمانی می باشد. اما بسته به شدت بیماری و سن و سال بیمار شیوه درمانی که برای وی در نظر گرفته می شود متفاوت خواهد بود. یکی دیگر از روش های رایج و بسیار مهمی که در درمان لوسمی یا سرطان خون بکار گرفته می شود، پیوند سلول های بنیادین و هماتولوژی که در مواردی که بیماری شدت بیشتری پیدا کرده است مورد استفاده قرار می گیرد. برای مطالعه روش های درمان سرطان خون کلیک کنید.
در صورت مشاهده هر گونه علائمی که در مقاله مطرح شد، می توانید با پزشک فوق تخصص آنکولوژیست مراجعه کنید تا آزمایشات تخصصی و غربالگری لازم برای شما صورت گیرد. البته باید این نکته را در نظر داشت که وجود این علائم الزما به معنای داشتن سرطان نمی باشد فقط نیاز به بررسی و اطمینان دارند.
سوالات متداول سرطان خون
متخصص داخلی، فوق تخصص آنکولوژی و هماتولوژی
عضو انجمن انکولوژی ایران و اروپا
عضوانجمن خون و سرطان ايران
فوق تخصص بیماری های خون و سرطان بزرگسالان