کم خونی مگالوبلاستیک و درمان آن
کم خونی مگالوبلاستیک و درمان آن
کم خونی مگالوبلاستیک شایع ترین نوع کم خونی می باشد که در این نوعی کم خونی بیمار در عین حال که کم خون است اما گلبول های قرمز بسیار بزرگ تر از حد عادی دارد. علاوه بر بزرگ بودن اندازه گلبول های قرمز خون، محتوای داخلی هر سلول به طور کامل توسعه نیافته است. این ناهنجاری باعث می شود مغز استخوان، سلول های کمتری تولید کند و گاهی اوقات گلبول های قرمز زودتر از 120 روز می میرند.
معمولاً کم خونی مگالوبلاستیک به دلیل کمبود اکتسابی در ویتامین B12 یا اسید فولیک است. این کمبود می تواند مربوط به رژیم غذایی ناکافی این ویتامین های گروه B یا جذب ضعیف روده باشد. به ندرت ، کم خونی های Megaloblastic نتیجه داروها یا نقص های ارثی در حمل و نقل / متابولیسم ویتامین B12 یا اسید فولیک است.
تعریف کم خونی
کم خونی نوعی اختلال خونی است و زمانی رخ می دهد که بدن گلبول های قرمز خونیی کمتری نسبت به حالت عادی داشته باشد. گلبول های قرمز با استفاده از پروتئینی به نام هموگلوبین، اکسیژن را در بدن حمل می کند. اگر به اندازه کافی گلبول قرمز و یا این پروتئین در بدن وجود نداشته باشد، کم خونی به وجود می آید. کم خونی مزمن نوعی کم خونی مگالوبلاستیک است که در آن بدن به دلیل عدم وجود یک عامل ذاتی در ترشحات معده قادر به جذب ویتامین B12 نیست. عامل ذاتی برای جذب بدن ویتامین B12 برای بدن ضروری است.
علائم کم خونی مگالوبلاستیک چیست؟
هر کودک ممکن است علائم کم خونی متفاوتی را تجربه کند. برخی از کودکان مبتلا به کم خونی مگالوبلاستیک علائمی ندارند یا ممکن است این علائم خفیف باشند. علائم شایع این بیماری عبارتند از:
- پوست، لب و دست های کم رنگ
- کاهش اشتها
- تحریک پذیری
- کمبود انرژی یا خستگی
- اسهال یا یبوست
- راه رفتن مشکل
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا
- سطح صاف زبان
- عضلات ضعیف
- احساس سبکی هنگام ایستادن
- عدم تمرکز
- تنگی نفس (عمدتاً هنگام ورزش)
- زبان متورم و قرمز
- خونریزی لثه ها
درک این نکته مهم است که برخی از علائم کم خونی مگالوبلاستیک ممکن است مشابه سایر مشکلات پزشکی شایع یا اختلالات خونی دیگر باشد. از آنجا که برخی از این علائم می تواند به سایر مشکلات دیگر نیز اشاره داشته باشد، و از آنجا که کم خونی می تواند نشانه ای از یک مشکل پزشکی دیگر باشد، مهم است که کودک برای تشخیص دقیق و درمان سریع از طرف یک متخصص پزشکی واجد شرایط ارزیابی شود.
دلایل کم خونی مگالوبلاستیک چیست؟
کم خونی مگالوبلاستیک معمولاً ناشی از کمبود تغذیه ای اکتسابی یا عدم توانایی در جذب مواد مغذی است. علل شایع این بیماری عبارتند از:
کمبود اسید فولیک: اسید فولیک جز گروه خانواده ویتامین “B” می باشد که برای تولید گلبول های قرمز طبیعی مورد نیاز است. اسید فولیک در غذاهایی مانند سبزیجات سبز، جگر و مخمر وجود دارد. همچنین به صورت مصنوعی تولید می شود و به بسیاری از مواد غذایی اضافه می شود.
کمبود ویتامین B12 : دن برای ساختن گلبول های قرمز خون و عملکرد صحیح سیستم عصبی بدن نیاز به ویتامین B12 دارد و بیشتر در گوشت و غذاهای با منشاء حیوانی یافت می شود. گیاهخواران شدید که مکمل ویتامین B12 مصرف نمی کنند ممکن است دچار کمبود ویتامین B12 شوند.
برخی از بیماری های دستگاه گوارش تحتانی: از جمله بیماری سلیاک، بیماری آنتریت نکروتیک (تورم روده عفونی) مزمن و فیستول های روده ای.
ضعیف شدن معده: بیماری به نام گاستریت آتروفیک.
کمبود اسید فولیک ناشی از مصرف دارو : برخی از داروهای خاص، به ویژه داروهایی که از بروز تشنج مانند فنیتوئین ، پریمیدون و فنوباربیتال جلوگیری می کنند، می توانند جذب اسید فولیک را مختل کنند. این کمبود معمولاً با یک مکمل رژیم غذایی قابل درمان است.
در موارد نادر کم خونی مگالوبلاستیک نتیجه مشکلات ارثی نیز می باشد:
سندرم کم خونی مگالوبلاستیک: کمبود ویتامین تیامین یک کم خونی مگالوبلاستیک ارثی نادر است که با کم خونی مگالوبلاستیک، کاهش شنوایی حرکتی و دیابت قندی شناخته می شود.
کمبود مادرزادی (وراثتی): کمبود ویتامین B12 می تواند نتیجه کمبود ارثی فاکتور ذاتی یا گیرنده در روده ها (سندرم ایمرسلوند-گراسبک) یا سایر انتقال دهنده های ویتامین B12 باشد.
سوء جذب مادرزادی اسید فولیک ارثی: یک مشکل ژنتیکی است که در آن نوزادان نمی توانند اسید فولیک را در روده خود جذب کنند. این امر نیاز به درمان اولیه برای جلوگیری از به وجود آمدن مشکلات طولانی مدت، از جمله ناتوانی ذهنی دارد.
کم خونی مگالوبلاستیک چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک ممکن است بعد از گرفتن تاریخچه پزشکی کامل و معاینه جسمی کودک، به کم خونی مگالوبلاستیک شک کند. کم خونی مگالوبلاستیک از طریق معاینه فیزیکی و سایر آزمایشات تشخیص داده می شود، از جمله:
آزمایش کامل خون
- آزمایش شمارش رتیکولوسیت، که اندازه گیری چگونگی رشد گلبول های قرمز نابالغ به نام رتیکولوسیت ها که توسط مغز استخوان ساخته شده و در خون آزاد می شود را انجام می دهد.
- آزمایش خون برای اندازه گیری میزان ویتامین B12، اسید متیل آمونیاک (MMA) یا هموسیستئین
- آزمایش خون برای تشخیص آنتی بادی ها
آزمایش مغز استخوان
در صورت مشخص نشدن بیماری از طریق آزمایش خون ممکن است بررسی های بیشتری از طریق معاینه مغز استخوان لازم است.
آزمایشات تشخیصی تکمیلی
ممکن است آزمایشات تشخیصی دیگری نیز وجود داشته باشد که پزشک بسته به وضعیت فردی کودک با والدین در مورد آنها صحبت خواهد کرد. پس از انجام تمام آزمایش های لازم، فوق تخصص هماتولوژی برای بررسی و گفتگو درباره آنچه در مورد وضعیت کودک با والدین در مورد نتایج بررسی ها صحبت خواهد کرد تا بهترین گزینه های درمانی بیان شود.
درمان کم خونی مگالوبلاستیک چیست؟
درمان کم خونی مگالوبلاستیک به طور معمول شامل موارد زیر است:
جایگزینی هرگونه کمبود تغذیه ای از طریق:
- تغییر در رژیم غذایی شامل غذاهایی که سرشار از اسید فولیک و ویتامین B12
- مصرف حداقل یک یا دو ماه مکمل اسید فولیک رژیم غذایی
- تزریق ویتامین B12 یا به صورت خوراکی یک بار در ماه (یا بیشتر اگر کودک، ویتامین B12 به شدت کم است)
کلام آخر
كودكان مبتلا به كم خوني مگالوبلاستيك اكتسابي معمولاً با درمان به خوبی پاسخ می دهند. شروع درمان به ویژه در مورد کمبود ویتامین B12 بسیار اهمیت دارد، زیرا آسیب های عصبی در صورت عدم شروع درمان در شش ماه از شروع علائم، می تواند دائمی شود. با مراقبت مداوم و درمان مناسب، اکثر کودکان مبتلا به کم خونی مگالوبلاستیک اکتسابی کاملاً بهبود می یابند. نتایج مربوط به اشکال مادرزادی (ارثی) آنمی مگالوبلاستیک بستگی به تشخیص دقیق آن دارد.
بنابراین با مراجعه به موقع و تشخیص زود هنگام بیماری می توان از بروز عوارض جبران ناپذیر آن جلوگیری کرد.
راه های ارتباطی با دکتر معصومه صابریان فوق تخصص آنکولوژی و هماتولوژی:
- تهران، خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ملت، ایستگاه خبرنگاران، برج جم، طبقه اول، واحد۴
- (021) 22014532 – 22013068
- (0938) 6921414 – (0938) 8907079
- info@drsaberian.com
- صفحه اینستاگرام
متخصص داخلی، فوق تخصص آنکولوژی و هماتولوژی
عضو انجمن انکولوژی ایران و اروپا
عضوانجمن خون و سرطان ايران
فوق تخصص بیماری های خون و سرطان بزرگسالان