سرطان دهان چیست؟
سرطان دهان رشد سلول های غیر طبیعی در هر قسمت از دهان یا لب است. این یکی از شایع ترین انواع سرطان های سر و گردن است و می تواند در هر قسمت از دهان شروع شود. اکثر سرطان های دهان از پوشش لب یا دهان شروع می شوند، جایی که شما سلول های نازک و مسطحی به نام سلول های سنگفرشی دارید.
شایع ترین مکان هایی که سرطان دهان ایجاد می شود، کنار زبان و کف دهان است. این نوع سرطان ممکن است سرطان حفره دهان یا سرطان اوروفارنکس نیز نامیده شود.
علائم سرطان دهان چیست؟
مهمترین علامت سرطان دهان شامل زخم ها یا توده هایی روی لب ها یا در دهان است. این علامت و سایرعلائم زیر ممکن است در اثر سرطان لب و حفره دهان ایجاد شوند:
- زخمی روی لب یا دهان شما که به راحتی خونریزی می کند و خوب نمی شود
- یک توده یا ضخیم شدن روی لب ها، لثه ها، گونه ها یا در دهان شما
- لکه سفید یا قرمز روی لثه، زبان، لوزه‌ها یا مخاط دهان
- گلو درد یا احساس اینکه چیزی در گلو گیر کرده است
- مشکل در جویدن، بلع، صحبت کردن، یا حرکت دادن فک یا زبان
- خونریزی، درد یا بی حسی در زبان یا سایر نواحی لب و دهان
- تورم در فک شما که باعث لق شدن دندان‌ها می شود یا پروتزهایی که دیگر مناسب نیستند
- تغییرات در صدای شما
- دهان خشک
تشخیص سرطان دهان
دندانپزشک یا پزشک شما ممکن است به دقت به لب ها، دهان یا گلو شما نگاه کند تا علائم سرطان دهان را بررسی کند. در صورت وجود علائم احتمالی سرطان ممکن است آزمایشات دیگری مورد نیاز باشد. این آزمایش ها ممکن است شامل بیوپسی، اشعه ایکس یا MRI باشد.
آزمایش ها و روش های زیر ممکن است برای تشخیص سرطان دهان مورد استفاده قرار گیرد:
- معاینه فیزیکی لب و حفره دهان
- آندوسکوپی
- بیوپسی
- ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی)
- سی تی اسکن (اسکن توموگرافی کامپیوتری)
- اسکن PET (اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون)
چه چیزی شما را در معرض خطر سرطان دهان قرار می دهد؟
مصرف دخانیات و الکل می تواند خطر ابتلا به سرطان لب و حفره دهان را افزایش دهد.سایر عوامل خطر عبارتند از:
- مرد بودن
- آلوده شدن به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید
علل ایجاد سرطان دهان چیست؟
سرطان دهان یا سرطان به طور کلی سرطان در اثر وجود توده های بدخیم و رشد نا منظم آن ها ایجاد می شود، سرطان دهان شامل هر نوع توده بدخیمی در بافت‌های دهان است که به سرعت رشد کرده و تکثیر می شود تا جایی که سیستم ایمنی بدن پاسخگویی مناسب و ایده آلی را در برابر این عارضه نداشته باشد. عامل اصلی ایجاد سرطان دهان، تغییرات و نقصان در ژنوم (DNA) سلول‌های دهان است. این تغییرات می‌توانند به صورت ارثی یا به علت عوامل خارجی ایجاد شوند. ممکن است مهم ترین عامل ایجاد شده آن را ابتلا به ویروس اچ پی وی دانست که در این رابطه افراد باید ملاحظات و پیشگیری های لازم را در نظر داشته باشند تا به آن مبتلا نشوند و یا از پیشرفت بیماری جلوگیری نمایند.
برخی از عوامل خارجی که به افزایش خطر ابتلا به سرطان دهان می‌انجامند عبارتند از:
- مصرف سیگار و قلیان: استعمال دخانیات نظیر سیگار، سیگار بسته‌بندی‌نشده و قلیان باعث افزایش خطر سرطان دهان می‌شود. ممکن است در ابتدا این بیماری هیچ علائمی نداشته باشد اما با ازدیاد مصرف مواد شیمیایی موجود در دخانیات سلول های دهان را تحت تاثیر قرار دهند و باعث ایجاد تغییرات در DNA شوند که در نهایت با ایجاد سرطان دهان همراه است.
- مصرف الکل: مصرف مکرر و بیش از حد الکل نیز باعث افزایش خطر سرطان دهان می‌شود. به طور کلی الکل و دخانیات مهم ترین عوامل در تخریب سیستم های ایمنی بدن و ابتلای افراد به بیماری هاست. الکل می‌تواند باعث آسیب به سلول‌های دهان شود و فرآیندهای التهابی را تحریک کند.
- عدم رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان : عدم مراقبت مناسب از دهان و دندان، ایجاد عفونت‌ها و التهاب‌های مزمن در دهان را تسهیل کرده و خطر سرطان دهان را افزایش می‌دهد.
- عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): برخی از انواع ویروس پاپیلومای انسانی می‌توانند باعث سرطان دهان شوند.
- تغذیه نامناسب: رژیم غذایی نادرست که فقیر در مواد مغذی، میوه و سبزیجات است، می‌تواند خطر سرطان دهان را افزایش دهد.
لازم به ذکر است که این فقط برخی از عوامل مهم بوده و سرطان دهان ممکن است به عوامل دیگر نیز بستگی داشته باشد. در هر صورت ابتلا به سرطان دهان از یک بیماری ساده آغاز و به تدریج پیشرفت می کند. اگر شما یا کسی در خانواده‌تان به سرطان دهان مبتلا هستید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا در مورد ریسک شما و اقدامات احتیاطی مناسب صحبت کنید.
سرطان دهان چگونه درمان می شود؟
درمان سرطان دهان بر اساس مرحله سرطان و موارد دیگر مانند سلامت کلی شما است. سه نوع درمان استاندارد شامل موارد زیر است:
- عمل جراحي
پزشک ممکن است سرطان را به همراه مرزی از بافت طبیعی اطراف آن که حاشیه نامیده می شود، بردارد.
- پرتو درمانی
این کار از اشعه ایکس با دوز بالا برای از بین بردن سلول های سرطانی و کوچک کردن تومورها استفاده می کند.
- شیمی درمانی
این داروها سلول های با رشد سریع از جمله سلول های سرطانی و برخی سلول های طبیعی را از بین می برند. شیمی درمانی و پرتودرمانی ممکن است با هم انجام شوند.
در برخی موارد، درمان هدفمند یا ایمونوتراپی ممکن است به عنوان یک گزینه درمانی مورد استفاده قرارگیرد.
تیم درمان ممکن است شامل متخصصان زیر باشد:
- جراح سر و گردن
- رادیولوژیست
- انکولوژیست
- دندانپزشک
- آسیب شناس گفتار و زبان
- متخصص تغذیه
بعد از درمان سرطان دهان
بعد از درمان قرار ملاقات های منظم برای پیگیری دارید. همچنین ممکن است با تیم چند رشته ای خود (MDT)، از جمله گفتار و زبان درمانگر (SLT)، متخصص تغذیه، دندانپزشک ترمیمی و بهداشت دندان و گاهی اوقات یک فیزیوتراپیست، قرار ملاقات های منظمی برای پیگیری داشته باشید.
اثرات طولانی مدت یا دیررس
برخی از عوارض جانبی درمان ممکن است پس از پایان درمان مدت زیادی طول بکشد تا بهبود یابند یا ممکن است دائمی شوند. به این عوارض اثرات بلند مدت می گویند.
سایر عوارض جانبی ممکن است ماه ها یا حتی سال ها پس از پایان درمان ایجاد شوند. اینها به عنوان اثرات دیررس شناخته می شوند. سرطان های سر و گردن و درمان آن گاهی اوقات می تواند بر زندگی جنسی شما تأثیر بگذارد.
برخی از درمان‌های سرطان نیز می‌توانند بر توانایی فرد در بارداری اثر بگذارند. اگر در این مورد نگران هستید، مهم است که قبل از شروع درمان با پزشک خود صحبت کنید.
حتی اگر از قبل سبک زندگی سالمی دارید، ممکن است نیاز باشد تغییرات مثبتی در سبک زندگی در طول درمان و پس از درمان ایجاد کنید. به عنوان مثال، اگر سیگار می‌کشید یا الکل می‌نوشید، بهتر است از سیگار کشیدن خودداری کنید یا مقدار الکل را کاهش دهید.
بهبودی بعداز سرطان دهان
بهبودی پس از درمان ممکن است چندین ماه طول بکشد. اگر درمان ظاهر شما، نحوه خوردن یا نوشیدن یا صدای شما را تغییر داده باشد، ممکن است سخت باشد. این ممکن است بر روی تصویر بدن شما نیز تأثیر بگذارد، اما راه هایی وجود دارد که به شما در مدیریت هر گونه تغییر کمک می کند.
ممکن است هنوز با احساسات دشوار کنار بیایید. صحبت کردن با خانواده و دوستان یا متخصصان بهداشت در مورد احساستان می تواند به آنها کمک کند تا بدانند چگونه از رفاه شما حمایت کنند.
خوب غذا خوردن و فعال ماندن می تواند سلامت و تندرستی شما را بهبود بخشد. همچنین می تواند به بهبودی بدن شما کمک کند. متخصص تغذیه شما می تواند به مشکلاتی که ممکن است بعد از درمان با غذا خوردن داشته باشید کمک کند.
چگونه می توانید ازسرطان دهان جلوگیری کنید؟
مراحل زیر ممکن است به پیشگیری از سرطان دهان کمک کند.
- از تنباکو به هیچ وجه استفاده نکنید.
- اگر الکل می نوشید، میزان نوشیدنی خود را محدود کنید. هر مقدار الکل ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان را افزایش دهد.
- از محافظ‌های ضد آفتاب برای لب‌هایتان استفاده کنید، مانند یک بالم لب که ضد آفتاب دارد یا یک رژ لب رنگی.
- دو بار در سال معاینه دندانپزشکی انجام دهید تا علائم سرطان دهان به موقع تشخیص داده شود.
محققان در حال مطالعه هستند که چگونه افراد می توانند در سبک زندگی خود تغییراتی ایجاد کنند تا خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهند. یکی از تغییراتی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان دهان را کاهش دهد، مصرف بیشتر میوه ها و سبزیجات غنی از فیبر است.
متخصص داخلی، فوق تخصص آنکولوژی و هماتولوژی
عضو انجمن انکولوژی ایران و اروپا
عضوانجمن خون و سرطان ايران
فوق تخصص بیماری های خون و سرطان بزرگسالان
