تغذیه در شیمی درمانی چه اهمیتی دارد؟ + جدول رژیم غذایی مناسب
تغذیه در شیمی درمانی یکی از اثرگذارترین موارد در طول دوره درمان است که به حفظ عملکرد مطلوب بدن کمک می‌کند. در این دوره افزایش کالری دریافتی و مصرف پروتئین اهمیت بالایی دارد. تغذیه مناسب ضمن مدیریت عوارض جانبی، در تسریع روند درمان موثر است و افزایش انرژی بدن، کاهش خستگی و افزایش قدرت عضلانی و عملکرد سیستم ایمنی بدن را برای بیماران به همراه خواهد داشت. ما در این مقاله اهمیت تغذیه در شیمی درمانی و رژیم غذایی پیشنهادی را به همراه برخی نکات مهم، مورد بررسی قرار خواهیم داد. تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
اهمیت تغذیه در شیمی درمانی چیست؟
داشتن یک رژیم غذایی اصولی می‌تواند به حفظ سلامت شما کمک بسیار زیادی کند. تغذیه در شیمی درمانی همواره به عنوان یکی از شرایط اصلی حمایت از بیمار مطرح بوده و رعایت رژیم غذایی مناسب موجب افزایش توان بدن در برابر داروها و همچنین کاهش ضعف، تهوع و سایر عوارض شایع است.
مواد غذایی مناسب برای بیماران تحت شیمی درمانی شامل موارد زیر است:
- مصرف میوه ها و سبزیجات تازه برای تامین ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها
- استفاده از منابع پروتئینی مانند تخم مرغ، گوشت سفید و حبوبات برای ترمیم بافت ها و جلوگیری از ضعف عضلانی
- نوشیدن مایعات سالم مثل آب، آبمیوه طبیعی و دمنوش های گیاهی برای جلوگیری از کم آبی بدن
برای برقراری ارتباط با دکتر معصومه صابریان، پزشک متخصص سرطان در تهران، و همچنین رزرو نوبت ملاقات، می‌توانید از طریق شماره تلفن زیر اقدام نمایید.
دکتر صابریان با داشتن سابقه‌ای درخشان در زمینه تخصصی خود، آماده پاسخگویی به سوالات شما و ارائه خدمات درمانی با کیفیت بالا می‌باشد. جهت دریافت نوبت، مشاوره یا کسب اطلاعات بیشتر درباره زمان‌های قابل رزرو و نحوه مراجعه، لطفاً با شماره زیر تماس بگیرید. تیم پشتیبانی ایشان نیز در ساعات کاری آماده همکاری و راهنمایی شما خواهد بود تا روند رزرو نوبت به آسان‌ترین شکل ممکن انجام شود.
رژیم غذایی پیشنهادی در روند شیمی درمانی
یک رژیم غذایی مناسب در طی روند شیمی درمانی حاوی مواد مغذی زیر است:
پروتئین
پروتئین یکی از مواد مغذی ضروری برای ترمیم بافت بدن، حفظ سلامت سیستم ایمنی و رشد است. افرادی که در حال درمان به روش شیمی درمانی هستند، نیاز بیشتری به مصرف روزانه پروتئین دارند. در صورتی که پروتئین کافی به بدن فرد نرسد، بدن برای حفظ انرژی و سوخت و ساز خود شروع به تجزیه عضلانی می‌کند. همین عامل احتمال بروز عفونت را افزایش داده و بهبودی فرد را دردناک و دچار تاخیر می‌کند. مواد غذایی حاوی پروتئین عبارتند از:
- ماهی
- تخم مرغ
- گوشت قرمز بدون چربی
- آجیل و مغزیجات
- عدس
چربی
چربی و روغن از اسیدهای چرب ساخته شده و به عنوان یک منبع انرژی برای بدن است. تجزیه چربی‌ها در بدن به ذخیره انرژی، انتقال برخی ویتامین‌ها از طریق خون و عایق‌بندی بافت بدن کمک می‌کند. مصرف چربی‌های سالم در طی شیمی درمانی به حفظ انرژی بدن کمک خواهد کرد. این نوع چربی در مواد غذایی زیر یافت می‌شود:
- آووکادو
- دانه و کره مغزها
- آجیل
- روغن زیتون
- محصولات لبنی مانند کره و ماست
کربوهیدرات
منبع اصلی حفظ انرژی بدن در طول شیمی درمانی، کربوهیدرات‌ها هستند. این مواد سوخت مورد نیاز بدن برای فعالیت‌های روزمره را تامین می‌کند. بهتر است یک سوم غذای روزمره حاوی این ماده مغذی باشد. از جمله مواد غذایی کربوهیدرات شامل موارد زیر می‌شود:
- سبزیجات
- میوه‌ها
- لوبیا
- غلات کامل
ویتامین و مواد معدنی
قرار دادن مواد غذایی حاوی ویتامین و مواد معدنی برای حفظ سلامتی در طول شیمی درمانی یکی از نکات ضروری و قابل توجه است. از جمله ویتامین‌هایی که می‌بایست در رژیم غذایی این افراد قرار داد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ویتامین A
- ویتامین C
- ویتامین E
- سلنیوم
- زینک
آنتی اکسیدان
آنتی اکسیدان‌ها با خنثی سازی رادیکال‌های آزاد، از آسیب شیمی درمانی به سلول‌های سالم نظیر سلول‌های مو جلوگیری کرده و برخی از عارضه‌های ناشی از این روش درمانی را کاهش می‌دهد. البته توجه داشته باشید که مصرف مکمل‌های آنتی اکسیدان می‌بایست کنترل شده باشد. پزشکان مصرف دوزهای بالای این مکمل را توصیه نمی‌کنند. آنتی اکسیدان اغلب در مواد زیر یافت می‌شود:
- سبزیجات
- میوه‌ها علی الخصوص میوه‌های قرمز، بنفش و نارنجی رنگ
بیشتر بدانید: بیخوابی بعد از شیمی درمانی
غذاهای ممنوعه در روند شیمی درمانی
همانطور که داشتن رژیم غذایی مغذی و مفید در طی درمان سرطان مهم و موثر است، یک برنامه غلط غذایی موجب تشدید عارضه‌های ناشی از شیمی درمانی خواهد شد. در این بخش به بررسی چند غذاهای ممنوعه در روند شیمی درمانی خواهیم پرداخت:
- غذاهای خام مانند ماهی و گوشت خام یا نیم پز که خطر ایجاد عفونت را به همراه دارند.
- مصرف محدود مواد غذایی کنسروی و فرآوری شده که دارای نگهدارنده یا افزودنی شیمیایی است.
- پرهیز از غذاهای چرب و سرخ کرده برای پیشگیری از تشدید تهوع یا مشکلات گوارشی ضروری است.
- کم کردن غذاهایی که نمک زیاد دارند و یا دودی و ترشی هستند جزو ملزومات برنامه غذایی است.
- بهتر است مصرف گوشت قرمز و فرآوری شده را تا حد زیادی محدود کنید.
جدول رژیم غذایی مناسب در حین شیمی درمانی
در اینجا یک جدول ساده و کاربردی برای رژیم غذایی مناسب در حین شیمی درمانی آورده‌ام که می‌تواند به حفظ انرژی، تقویت سیستم ایمنی و کاهش عوارض جانبی کمک کند:
| گروه غذایی | توصیه‌ها | نمونه غذاها و نکات مهم |
|---|---|---|
| پروتئین‌ها | مصرف کافی برای ترمیم بافت‌ها و حفظ عضلات | مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات کم‌چرب، حبوبات |
| سبزیجات و میوه‌ها | منبع ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها | سبزیجات پخته یا تازه، میوه‌های نرم و بدون پوست سخت |
| غلات کامل | تأمین انرژی پایدار و فیبر | نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، جو دوسر |
| مایعات | جلوگیری از کم‌آبی و کمک به دفع سموم | آب، آبمیوه‌های طبیعی، سوپ‌های سبک |
| چربی‌های سالم | انرژی‌زا و مفید برای بدن | روغن زیتون، آووکادو، مغزها و دانه‌ها |
| غذاهای پرهیز شده | اجتناب از غذاهای چرب، سرخ شده، تند و محرک | غذاهای فست‌فود، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکلی |
اگر عوارضی مثل تهوع وجود داشت، بهتر است غذاها را به صورت ملایم، سرد یا نرم مصرف کنید و وعده‌های غذایی را کوچک‌تر و مکرر تقسیم کنید. همچنین مشورت با متخصص تغذیه برای تنظیم دقیق‌تر رژیم بسیار توصیه می‌شود.
تاثیر تغذیه در روند شیمی درمانی
داشتن تغذیه مناسب در دوران شیمی درمانی از اهمیت بالایی برخوردار است. رژیم غذایی مغذی به داشتن عملکرد بهتر بدن و بهبودی سریع‌تر کمک بسیار زیادی خواهد کرد. در طی درمان بدن نیاز به ذخایری دارد که به سطح انرژی و سیستم دفاعی بدن کمک می‌کند و موجب حفظ قدرت بدن در طول دوره درمان می‌شود.
تاثیر تغذیه در روند شیمی درمانی بسیار چشمگیر است؛ زیرا از تجزیه بافت بدن به واسطه مصرف داروهای شیمیایی جلوگیری می‌کند. همچنین غذاهای مقوی انرژی و توان فرد را در برابر تحمل عوارض جانبی ناشی از این روش درمانی افزایش می‌دهد.
سوالات متداول تغذیه و شیمی درمانی
در صورت وجود کمبود یا نیاز خاص در بدن بیمار، با نظر پزشک معالج مصرف مکمل مجاز است. اما باید خاطر نشان کرد که رژیم غذایی طبیعی همواره در اولویت قرار دارد.
مصرف مواد غذایی کوچک و سبک مانند نان خشک، سیب زمینی آب پز و پرهیز از غذاهای سنگین توصیه می شود. بهتر است وعده های غذایی بیمار کوچک و سبک باشد.
مصرف لبنیات پاستوریزه و کم چرب در اغلب موارد بلامانع است. باید توجه کرد که مصرف محصولات لبنی خام به هیچ وجه مجاز نیست.
نتیجه گیری
تغذیه در شیمی درمانی دارای اهمیت بسیار زیادی است. انتخاب رژیم غذایی مناسب می تواند در کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی نقش موثری داشته باشد. بیماران باید با آگاهی از غذاهای مفید و غذاهای ممنوعه در طول درمان، وضعیت جسمانی و روحی – روانی خود را بهبود دهند. انتخاب صحیح مواد غذایی، خودداری از مصرف خوراکی های مضر و پیروی از توصیه های پزشکی، تاثیر مثبتی در روند درمان و کیفیت زندگی بیمار خواهد داشت.
متخصص داخلی، فوق تخصص آنکولوژی و هماتولوژی
عضو انجمن انکولوژی ایران و اروپا
عضوانجمن خون و سرطان ايران
فوق تخصص بیماری های خون و سرطان بزرگسالان
