چگونه حالت تهوع در شیمی‌درمانی را کاهش دهیم؟

حالت تهوع در شیمی درمانی یکی از عوارض اجتناب ناپذیر است. این عارضه بیشتر به دلیل تحریک مرکز تعادل مغز و اختلال ایجاد شده در هضم و جذب مواد غذایی بروز می یابد. این حالت نیاز به راهکارهای درمانی شامل استفاده از داروهای ضد تهوع و سایر درمان های موثر دارد. انتظار می ‌رود که تهوع در شیمی درمانی پس از یک دوره دارو درمانی کوتاه درمان شود. در ادامه این مقاله به بررسی علل بروز این عارضه و درمان آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

حالت تهوع در شیمی درمانی چیست و چرا ایجاد می شود؟

یکی از شایع ترین و رایج ترین عوارض شیمی درمانی، احساس تهوع و استفراغ است. این عارضه بیش از سایر عوارض باعث ناراحتی بیماران می شود و شدت این عارضه در بیماران متفاوت است. تهوع در شیمی درمانی (CINV) به زبان ساده به دلیل حمله داروی شیمی درمانی به سلول های سالم اتفاق می افتد و بخش کوچکی از مغز به نام منطقه محرک گیرنده شیمیایی (CTZ) دلیل اصلی بروز این عارضه است.

تزریق دارو در این درمان با ترشح دوپامین، سروتونین و ماده P در مغز همراه است. این مواد شیمیایی سیگنال هایی به بدن ارسال می کنند که رفلکس استفراغ را تحت تاثیر قرار می دهد. این کار بخش های مختلف بدن شامل معده، دیافراگم و مری را درگیر کرده و باعث بروز حالت تهوع و استفراغ می شود. بدن، داروهای مبارزه با سرطان را مانند مواد سمی تلقی کرده و با آن برخورد می کند.

عوارض جانبی شیمی درمانی

شیمی درمانی دارای عوارض جانبی مختلفی است که با توجه به نوع و دوز دارو، نوع و میزان متفاوتی دارد. یکی از رایج‌ ترین عوارض شیمی درمانی، تهوع است که به دلیل استفاده از داروهای شیمیایی قوی و در تمامی دوره ‌های درمانی به شکل یکنواخت بروز می‌ یابد. اختلال ایجاد شده در هضم و جذب مواد غذایی به دلیل آزادسازی مواد شیمیایی در مغز در پروسه این روش درمانی، عامل اصلی حالت تهوع و استفراغ پس از شیمی درمانی است. تحریک مرکز تعادل مغز نیز با عوارضی همچون حالت تهوع، سرگیجه و افت فشار همراه است. از دیگر عوارض جانبی شیمی درمانی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تهوع و استفراغ
• اسهال
• ضعف و خستگی
• سردرد
• تب
• کاهش شدید اشتها و وزن
• زخم دهان و گلو
• لرزش و خارش پوستی و تغییر رنگ پوست
• سرگیجه
• خطر عفونت
• اختلالات خونی و ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
• تغییرات در سطوح قند خون و فشار خون
• تغییر در ضربان قلب
• تغییر در تمرکز و حافظه
• مشکلات جنسی و باروری

درمان تهوع در شیمی درمانی

حالت تهوع در شیمی درمانی و استفراغ از عوارض شایع شیمی درمانی است که درمان های موثر گوناگونی برای آن در نظر گرفته شده است. در اغلب موارد استفاده همزمان از چندین روش درمانی مانند دارو درمانی، بهبود کیفیت زندگی بیمار و درمان‌ های مکمل است.

دارو درمانی: تجویز داروهایی که اثرگذاری آنها بر روی دستگاه عصبی مغز است، از موثرترین درمان ها برای تهوع بعد از شیمی درمانی است. داروهای ضد استرس و داروهایی از قبیل آنتی هیستامین از جمله داروهایی هستند که اثر مثبتی بر حالت تهوع پس از شیمی درمانی دارند. داروهای درمانی شامل چند دسته است که هر دسته روی گیرنده‌های خاص در مغز و دستگاه گوارش اثر می‌گذارد.

• آنتاگونیست های سروتونین: این داروها با مسدود کردن گیرنده‌های 5HT3 از انتقال سیگنال های مربوط به تهوع جلوگیری می‌کند. از این دسته داروها می توان به اندانسترون و گرانیسترون اشاره کرد.
• آنتاگونیست های دوپامین: داروهایی مانند متوکلوپرامید با انسداد گیرنده‌ های D2 به کاهش احساس تهوع کمک می کند.
• آنتاگونیست های نوروکینین: این دسته از داروها نیز گیرنده های NK1 را مسدود می کنند و مانع از فعال شدن مسیرهای عصبی تهوع می شود. داروهایی مانند اپرپیتانت  در این دسته از داروها قرار می گیرد.
• کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدهایی مانند دگزامتازون با خاصیت ضدالتهابی مانع از احساس تهوع می شود.

درمان سطح صاف با اکسیژن: روش درمانی سطح صاف با اکسیژن از درمان های موثر بر حالت تهوع است.

پاکسازی کبد: تجمع ترکیبات شیمیایی در کبد از جمله دلایلی است که منجر به استفراغ و حالت تهوع پس از شیمی درمانی می‌شود. پاکسازی کبد به وسیله برخی داروها می‌ تواند به کاهش این عارضه کمک کند.

تغییر در تزریق شیمی درمانی: در مواردی که تغییر در روش تزریق شیمی درمانی می‌تواند به کاهش تهوع پس از شیمی درمانی کمک کند، پزشک از این روش استفاده می کند.

تغییر در رژیم غذایی: داشتن یک رژیم غذایی اصولی می‌تواند به کاهش حالت تهوع و درمان آن کمک کند. بهتر است تغذیه خود را به شکل وعده های کوچک با تعداد وعده‌ های بالا در نظر بگیرید. رژیم مناسب شامل پارامترهای زیر است:

• مصرف غذاهای سرد به جای گرم
• مصرف غذاهای سبک و کم چرب
• هیدراته نگه داشتن بدن با مصرف آب کافی
• مصرف غذاهای سبک و کم چرب

با این توضیحات بنظر شما تغذیه در شیمی درمانی چه اهمیتی دارد ؟

پیشگیری از تهوع پس از شیمی درمانی

پیشگیری از تهوع پس از شیمی درمانی یکی از اقدامات مهم پس از این اقدام درمانی است. یکی از رایج ترین راهکارهای پیشگیری از تهوع، تجویز داروهای ضد تهوع پیش از شروع شیمی درمانی به بیماران است که به صورت تزریقی یا خوراکی مصرف می شود. این داروها می توانند داروهای مسدود کننده سروتونین، دوپامین و کورتیکواستروئیدها باشند.

برخی موارد دیگر مانند رژیم غذایی، سبک زندگی و استراحت کردن در میزان این عارضه موثر است. استرس داشتن یکی از عواملی است که باعث تشدید احساس تهوع در فرد می شود. داشتن آرامش، استراحت کافی و مصرف مواد مغذی از عوامل طبیعی است که می ‌تواند به کاهش پیشگیری از تهوع کمک کند.

سوالات متداول حالت تهوع بعد شیمی درمانی

نتیجه گیری

حالت تهوع پس از شیمی درمانی یکی از عوارض شایعی است که باعث ناراحتی فرد و تحت تاثیر قرار گرفتن روند درمانی می‌ شود. شدت و مدت زمان بروز این عارضه به دلیل نوع دارو، دوز مصرف و شرایط فیزیکی بیمار در افراد مختلف است. زمانیکه داروهای شیمی درمانی بخش های مختلف مغز و گیرنده ها را تحریک می کند، سیگنال های عصبی به مغز منتقل شده و باعث تحریک مستقیم سلول های پوششی معده و روده می شود و فرد دچار حالت تهوع می شود.

در حالت عادی بروز این عارضه دور از انتظار نیست و در بیشتر موارد باعث ناراحتی فرد می شود. بهتر است پیش از آغاز به شیمی درمانی با پزشک خود در رابطه با راه های پیشگیری از این عارضه مشورت کنید.