شیمی درمانی سرطان تخمدان – هر آنچه باید بدانید!

شیمی درمانی سرطان تخمدان یکی از موثر ترین روش ‌های درمانی برای مقابله با این بیماری پیچیده و مهاجم است. این درمان معمولا پس از جراحی صورت می ‌گیرد و نقش مهمی در نابودی سلول ‌های باقی‌ مانده سرطانی دارد، حتی اگر این سلول ‌ها در آزمایش‌ ها قابل تشخیص نباشند. دارو های مورد استفاده در این روش، با نام سیتوتوکسیک یا آنتی ‌بلاستیک، به طور اختصاصی رشد و تقسیم سلول ‌های سرطانی را متوقف می‌ کنند. در بسیاری از موارد، شیمی درمانی موجب کاهش اندازه تومور و حتی از بین رفتن ضایعات میکروسکوپی می ‌شود؛ بنابراین بخشی کلیدی از مسیر درمان به شمار می ‌رود.

شیمی درمانی سرطان تخمدان چیست؟

شیمی درمانی سرطان تخمدان معمولا اولین مرحله درمانی برای اکثر زنان مبتلا به این بیماری است. این روش با توقف رشد سلول ‌های سرطانی، به کاهش یا نابودی تومور ها کمک می ‌کند، به ‌خصوص قبل یا بعد از جراحی. دارو های شیمی درمانی اغلب به صورت تزریق وریدی (IV) یا خوراکی تجویز می ‌شوند. در برخی موارد، این دارو ها به صورت گرم و از طریق یک لوله نازک، مستقیما به داخل حفره شکم (شیمی درمانی داخل صفاقی) وارد می‌ شوند.

این درمان یک روش سیستمیک محسوب می ‌شود، به این معنا که دارو ها وارد جریان خون شده و به سراسر بدن می‌ رسند. هدف آن از بین بردن سلول ‌های باقی‌ مانده سرطانی، تومور های بزرگ یا سرطان ‌های گسترش ‌یافته است.

مزایای شیمی درمانی سرطان تخمدان

مزایای شیمی درمانی سرطان تخمدان شامل توانایی بالای این روش در نابودی سلول‌ های سرطانی، کاهش اندازه تومور ها و جلوگیری از گسترش بیماری به دیگر اندام ‌ها است. این دارو ها با هدف قرار دادن سلول‌ هایی که به سرعت رشد و تقسیم می ‌شوند، مانند سلول ‌های سرطانی، عمل می‌ کنند و به دلیل اینکه بیشتر سلول ‌های طبیعی بدن در حال تقسیم نیستند، آسیب کمتری به بافت ‌های سالم وارد می ‌شود. 

همچنین، شیمی درمانی می‌ تواند پس از جراحی، سلول‌ های سرطانی باقیمانده را از بین ببرد یا قبل از جراحی، تومور ها را کوچک ‌تر کند تا روند عمل آسان ‌تر شود.

عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان تخمدان

ممکن است دارو های شیمی درمانی برای شما عوارض جانبی‌ در طی درمان و بعد از آن ایجاد کند که معمولا با دارو قابل کنترل هستند و پس از پایان دوره درمان به‌ تدریج ناپدید می ‌شوند. تجربه این عوارض از فردی به فرد دیگر متفاوت است و بستگی به نوع دارو های مصرفی و روش تجویز آن ‌ها دارد.

از عوارض شایع داروهای شیمی درمانی سرطان تخمدان می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:

افزایش احتمال ابتلا به عفونت

شیمی درمانی موجب کاهش تعداد گلبول ‌های سفید خون می ‌شود که قدرت بدن برای مبارزه با عفونت ‌ها را کاهش می‌ دهد. در نتیجه ممکن است سرماخوردگی ‌ها، ویروس ‌ها یا عفونت ‌های دیگر شدیدتر و طولانی ‌تر شوند و گاهی نیاز به بستری در بیمارستان پیدا شود.

احساس خستگی

کاهش گلبول ‌های قرمز خون ممکن است باعث خستگی، بی‌ حالی، کاهش انرژی و حتی تنگی نفس شود. این احساس ممکن است تا مدتی پس از پایان درمان نیز ادامه داشته باشد.

تهوع و استفراغ

برخی دارو های شیمی درمانی باعث تهوع و استفراغ می ‌شوند. پزشک معمولا دارو های ضد تهوع برای کاهش این مشکل تجویز می‌ کند. وجود یا عدم وجود تهوع نشانه موفقیت یا شکست درمان نیست.

اسهال یا یبوست

دارو های شیمی درمانی، ضد تهوع یا مسکن ‌ها می‌ توانند باعث تغییر در حرکات روده و ایجاد اسهال یا یبوست شوند.

نازک شدن یا ریزش مو

بسته به نوع دارو، ممکن است دچار ریزش مو های سر یا بدن شوید. این ریزش معمولا موقتی است و پس از پایان درمان مو ها مجددا رشد می‌ کنند، اگرچه ممکن است رنگ و جنس آن ‌ها موقتا متفاوت باشد.

درد مفاصل یا عضلات

ممکن است چند روز پس از شیمی درمانی سرطان تخمدان درد هایی در مفاصل یا عضلات احساس کنید. این درد ها معمولا گذرا هستند و ممکن است با مسکن‌ های ساده مانند استامینوفن کاهش یابند.

از دیگر عوارض احتمالی می ‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس بی ‌حسی و گزگز در دست ‌ها یا پا ها
• خشکی دهان
• کاهش موقت تعداد سلول ‌های خونی
• افزایش احتمال خونریزی یا کبودی بدن

در برخی موارد، در کنار دارو های شیمی درمانی از داروی بواسیزوماب (Avastin) نیز استفاده می ‌شود. این دارو می‌ تواند عوارضی از جمله موارد زیر را ایجاد کند:

• افزایش یا تشدید فشار خون
• خون ‌دماغ شدن
• احساس گیجی و سر درد
• تاخیر در بهبود زخم ‌ها
• افزایش احتمال سوراخ شدن روده در برخی بیماران مبتلا به سرطان تخمدان

توصیه می ‌شود در صورت بروز هر یک از این علائم، با پزشک خود مشورت کنید تا راهکار های درمانی و مراقبتی مناسب را دریافت کنید.

مراحل شیمی درمانی سرطان تخمدان

در ادامه، مراحل شیمی درمانی سرطان تخمدان را بر اساس زمان ‌بندی و شیوه‌ انجام درمان، توضیح می‌ دهیم: ممکن است شیمی درمانی سرطان تخمدان در هر یک از زمان‌ های زیر انجام شود:

• بعد از جراحی (شیمی‌ درمانی کمکی)
• هم قبل و هم بعد از جراحی (شیمی‌ درمانی نئوادجوانت و کمکی)
• شیمی‌ درمانی به‌ صورت تکی یا ترکیبی

بیشتر بدانید : شیمی درمانی در بارداری

شیمی درمانی سرطان تخمدان بعد از جراحی

این نوع شیمی‌ درمانی که به آن شیمی درمانی کمکی گفته می ‌شود، معمولا بین 2 تا 4 هفته پس از عمل جراحی انجام می ‌شود. هدف آن از بین بردن سلول ‌های سرطانی باقی ‌مانده است که با چشم غیر مسلح یا حتی ابزار های جراحی قابل مشاهده نیستند. دارو ها معمولا در قالب چرخه ‌های منظم (هر چند هفته یک ‌بار) به مدت 4 تا 5 ماه تجویز می ‌شوند. البته مدت و تعداد چرخه ‌ها به مرحله سرطان و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد.

شیمی درمانی سرطان تخمدان قبل از جراحی

در مراحل پیشرفته‌ سرطان تخمدان، به‌ویژه مرحله 3 یا 4، ممکن است شیمی درمانی پیش از جراحی انجام شود. به این روش شیمی درمانی نئوادجوانت گفته می ‌شود. هدف از آن کوچک کردن اندازه تومور ها است تا برداشتن آن‌ ها در حین عمل جراحی آسان ‌تر و موفق ‌تر باشد. این روند معمولا شامل سه چرخه شیمی‌درمانی، سپس جراحی و پس از آن سه چرخه دیگر درمان دارویی است.

شیمی درمانی به‌ صورت تکی یا ترکیبی

شیمی درمانی سرطان تخمدان اغلب با ترکیب دو یا چند دارو انجام می ‌شود، اما گاهی ممکن است از یک دارو به ‌تنهایی استفاده شود. در صورت داشتن هرگونه حساسیت دارویی یا مصرف هم‌ زمان دارو های دیگر، باید پزشک را مطلع ساخت، چرا که احتمال بروز واکنش ‌های دارویی خطرناک وجود دارد. پزشک بر اساس شرایط بیمار، بهترین ترکیب دارویی را انتخاب می‌کند.

در بیشتر موارد، دارو های شیمی درمانی از طریق تزریق داخل وریدی (IV) وارد بدن می ‌شوند و برای راحتی بیشتر از تجهیزاتی مانند پورت یا کاتتر استفاده می ‌شود. این درمان معمولا به ‌صورت سرپایی انجام می ‌شود و بیمار پس از پایان جلسه می‌ تواند به خانه باز گردد، مگر در صورت بروز عوارض که نیاز به پیگیری فوری باشد.

سوالات متداول درمان دارویی سرطان تخمدان

نتیجه گیری

شیمی درمانی یکی از روش ‌های مهم و موثر در درمان سرطان تخمدان است که با از بین بردن سلول ‌های سرطانی به بهبود شرایط بیماران کمک می ‌کند. رعایت نکات پزشکی و پیگیری منظم درمان می‌ تواند عوارض جانبی را کاهش داده و نتیجه درمان را بهبود بخشد. اهمیت تشخیص زود هنگام و همراهی با تیم درمان، کلید موفقیت در مسیر درمان سرطان تخمدان است.