پرتو درمانی چیست و چه مزایایی برای درمان بیماری ها دارد؟

پرتو درمانی از روش های نوین برای درمان سرطان است که به کمک امواج مانند اشعه ایکس ، اشعه گاما ، پرتوهای الکترونی و در برخی از موارد از انرژی های دیگر استفاده می کند. این تکنیک بسیار کار آمد و با نتایجی موفق است که در واقع مانع رشد و تقسیم سلول های سرطانی می شود. به کمک پرتو درمانی سلول های سرطانی دچار اختلال در رشد شده و در نتیجه سلول به تدریج کوچک و در نهایت از بین می رود. این روش موفقیت های بسیاری را در طول دوره های درمان به همراه دارد، هدف پرتودرمانی از بین بردن سلول‌های سرطانی با کمترین میزان آسیب به سلول های سالم است که در واقع از تخریب سلول های سالم و تبدیل شدن آن ها به سلول های سرطانی جلوگیری می کند. البته این اتفاق همیشگی نیست و ممکن است که اشعه های مورد استفاده به سلول‌های سالم مجاور بافت هدف (بافت سرطانی) نیز آسیب برسانند یا با نابود کردن DNA آنها جلوی رشد کردن و تقسیم شدنشان را بگیرند. در واقع این روش ممکن است که بخش هایی از سلول های سالم را نیز دچار تخریب نمایند اما در هر صورت بیش‌تر سلول ‌ها از تأثیر پرتو و عملکرد پرتودرمانی بهبودی کامل را کسب می نمایند. هم چنین رادیوتراپی می تواند به عنوان قسمتی از معالجه باشد و از عود تومور بعد از جراحی برداشت تومور بدخیم (برای مثال، مراحل اولیه سرطان پستان) جلوگیری کند. پرتودرمانی اثر شیمی درمانی را افزایش می دهد و در تومورهای حساس، قبل، بعد و همزمان با شیمی درمانی استفاده می شود.

پرتودرمانی معمولاً بعد از جراحی که برای خارج سازی تومور انجام می گیرد. این روش درمانی برای از بین بردن تمامی سلول های سرطانی است. در ادامه مقاله با ما باشید تا درباره روش انجام این روش توضیحاتی ارائه دهیم.

نحوه عملکرد پرتودرمانی در برابر سرطان

پرتودرمانی سلول های سرطانی را از بین می برد یا رشد آنها را با آسیب رساندن به DNA آنها کاهش می دهد. سلول های سرطانی که DNA آنها آسیب دیده است، از بین می روند. هنگامی که سلول های آسیب دیده می میرند، توسط بدن شکسته شده و خارج می شوند.

پرتودرمانی بلافاصله سلول های سرطانی را از بین نمی برد. چند روز طول می کشد تا قبل از آسیب رساندن به DNA ، سلول های سرطانی به اندازه کافی آسیب ببینند. سلول های سرطانی هفته ها یا ماه ها پس از اتمام پرتودرمانی، از بین می روند.

معمولا نتایج پرتودرمانی در اوایل ابتلای فرد به بیماری های سرطانی دارای نتایج بسیار مثبتی است هرچه شیوع بیماری بیشتر و شدید تر باشد، عملکرد پرتودرمانی و میزان اشعه ها هم باید شدید تر و قوی تر باشد تا در نهایت بتواند در مبارزه با رشد و تکثیر سلول های سرطانی موفق شود.

انواع پرتودرمانی

دو نوع اصلی پرتودرمانی، با نام پرتودرمانی خارجی و داخلی وجود دارد.

نوع پرتودرمانی که ممکن است داشته باشید به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:

• نوع سرطان
• اندازه تومور
• محل تومور در بدن است
• تومور تا چه حد به بافتهای طبیعی حساس به اشعه نزدیک است
• سلامت عمومی و پرونده پزشکی شما
• این که آیا شما انواع دیگری از روش های درمانی سرطان را خواهید داشت
• سایر عوامل مانند سن شما و سایر شرایط پزشکی

پرتودرمانی خارجی

پرتودرمانی خارجی از دستگاهی تهیه می شود که هدف از آن پرتو دادن به سلول های سرطانی شماست. دستگاه بزرگ است و ممکن است پر سر و صدا باشد. شما را لمس نمی کند، اما می تواند به دور شما حرکت کند و از جهات مختلفی اشعه را به بخش های بدن منتقل کند.

پرتو درمانی خارجی در واقع اولین و رایج ترین روشی است که مورد استفاده قرار می گیرد و اشعه های مد نظر از طریق دستگاه هایی خارج از بدن به نقاط مورد نظر تابیده می شوند. استفاده از این دستگاه ها با توجه به شرایط بیمار و تجویز متخصص آنکولوژی ، طی جلساتی در طول هفته و یا به صورت روزانه خواهد بود. زمان این نوع درمان نیز معمولا 20 تا 30 دقیقه است. پرتو درمانی خارجی در واقع تکنیکی است که برای بیماران سرپایی که نیازی به بستری در بیمارستان یا کلینیک را ندارند انجام می شود.پرتودرمانی خارجی انواع مختلفی از سرطان مانند سرطان سینه، مثانه، دهانه رحم، حنجره، ریه، پروستات و واژن را درمان می کند. به‌علاوه از پرتو درمانی خارجی برای کاهش درد یا بهبود مشکلات دیگر هنگام منتشر شدن سرطان از محل اولیه به قسمت‌های دیگر بدن، استفاده می‌ شود.

پرتودرمانی با پرتوهای خارجی یک درمان موضعی است، به این معنی که بخش خاصی از بدن شما را معالجه می کند. به عنوان مثال، اگر در ریه خود سرطان دارید، فقط به سینه خود، نه به کل بدن، اشعه تابیده می شود.

در مورد پرتودرمانی با پرتوهای خارجی بیشتر بیاموزید.

پرتودرمانی داخلی

پرتو درمانی داخلی که به آن براکی تراپی هم گفته می شود، در حقیقت یک روش موضعی برای درمان سرطان محسوب می شود که در آن منبع اشعه در داخل بافت تومور یا نزدیک آن قرار داده می شود و از این طریق روند درمان را انجام می دهد.نسبت به شرایط بیماری این دستگاه، به طور موقت و برای زمان مشخصی در بدن می ماند و بعد از مدتی هم برداشته می شود. این روش درمانی بیشتر برای تومورها کاربرد دارد و بافت های اطراف را مورد هدف قرار نمی دهد. درواقع بافت‌های سالم اشعه ای دریافت نمی‌ کنند. پرتو درمانی داخلی به صورت سرپایی یا بستری در بیمارستان انجام می شود و نیاز به مراقبت همزمان توسط تکنسین خواهد داشت، این روش مفید برای سرطان‌های سر و گردن، پستان، دهانه رحم، پروستات، کیسه صفرا، مری، چشم، ریه و… در طول دوره درمان مفید بوده و مورد استفاده قرار می گیرد.این روش معمولا همراه با سایر روش‌های درمانی مانند رادیوتراپی خارجی، شیمی‌درمانی و جراحی به کار گرفته می‌شود.

پرتودرمانی داخلی درمانی است که در آن منبعی از اشعه در بدن شما قرار می گیرد. منبع تابش می تواند جامد یا مایع باشد.

پرتودرمانی داخلی با یک منبع جامد تحت عنوان براکی تراپی نامیده می شود. در این نوع درمان، دانه ها، روبان ها یا کپسول هایی که دارای منبع تابش هستند در بدن شما، در داخل یا در نزدیکی تومور قرار می گیرند. مانند پرتودرمانی با پرتوهای خارجی، براکی تراپی یک درمان موضعی است و فقط بخش خاصی از بدن شما را معالجه می کند.

با استفاده از براکی تراپی، منبع تابش در بدن شما مدتی تابش می کند.

پرتودرمانی داخلی با منبع مایع، سیستمی درمانی نامیده می شود. سیستمیک بدان معنی است که این روش درمانی در خون به بافت های بدن متصل می شود و به دنبال سلول های سرطانی می گردد. شما پرتودرمانی سیستمیک را با بلع، از طریق رگ از طریق یک خط IV یا از طریق تزریق دریافت می کنید.

با تابش سیستمیک، مایعات بدن مانند ادرار، عرق و بزاق برای مدتی تابش می کنند.

چرا افراد مبتلا به سرطان پرتودرمانی را دریافت می کنند؟

پرتودرمانی برای درمان سرطان و یا بهبود علائم سرطان استفاده می شود. هنگامی که برای درمان سرطان استفاده می شود، پرتودرمانی می تواند سرطان را درمان کند، از بازگشت آن جلوگیری کند یا رشد آن را متوقف یا کند کند.

هنگامی که از روش های درمانی برای کاهش علائم استفاده می شود، آنها به عنوان درمان تسکین دهنده شناخته می شوند. تشعشع پرتوی خارجی ممکن است تومورها را برای درمان درد و سایر مشکلات ناشی از تومور، مانند مشکل تنفس یا از بین رفتن روده و کنترل مثانه منقبض کند. درد ناشی از سرطان که به استخوان سرایت کرده است با داروهای پرتودرمانی سیستمیک به نام رادیوفروشیمیایی قابل درمان است.

پرتو درمانی کمک می کند که با استفاده از دستگاه های روز دنیا، به طور مستقیم روی تومورهای سرطانی عمل تابش انجام شود و در این تکنیک پاسخ دهی به شیوه های درمانی بسیار موثر تر و با درصد موفقیت بالاتری همراه خواهد بود.

انواع سرطان قابل درمان با پرتودرمانی

از پرتودرمانی خارجی پرتوی درمانی برای معالجه بسیاری از انواع سرطان استفاده می شود.

براکی تراپی بیشتر برای درمان سرطان های سر و گردن، سینه، دهانه رحم، پروستات و چشم استفاده می شود. یک پرتودرمانی سیستمیک به نام ید رادیواکتیو یا I-131 بیشتر در درمان برخی از انواع سرطان تیروئید استفاده می شود.

نوع دیگری از پرتودرمانی سیستمیک، موسوم به درمان با هدف رادیونوکلئید هدفمند، برای معالجه برخی از بیمارانی که دارای سرطان پیشرفته پروستات یا تومور نوروآندوکرین معده (GEP-NET) هستند ، استفاده می شود. این نوع درمان ممکن است به رادیوتراپی مولکولی نیز گفته شود.

نحوه استفاده از پرتودرمانی با سایر درمان های سرطان

برای برخی افراد، پرتودرمانی ممکن است تنها درمانی باشد که شما نیاز دارید. اما بیشتر اوقات شما با سایر روش های معالجه سرطان، مانند جراحی، شیمی درمانی و ایمونوتراپی، پرتودرمانی خواهید داشت. پرتودرمانی ممکن است قبل، حین یا بعد از این درمان های دیگر انجام شود تا شانس درمان افزایش یابد. زمان استفاده از پرتودرمانی بستگی به نوع سرطان تحت درمان دارد و اینکه آیا هدف از پرتودرمانی درمان سرطان یا سهولت در علائم آن است.

هنگامی که پرتودرمانی با عمل جراحی ترکیب می شود:

• قبل از عمل، اندازه تومور را کوچک کنید تا با عمل جراحی برداشته شود و احتمال بازگشت آن نیز کمتر باشد.
• در طی عمل جراحی، به طوری که بدون عبور از روی پوست، مستقیماً به سلول های سرطانی منتقل شود. پرتودرمانی که از این روش استفاده می شود، پرتودرمانی قبل از عمل نامیده می شود. با این تکنیک، پزشکان راحت تر می توانند از بافت های نرمال در مجاورت اشعه محافظت کنند.
• بعد از عمل برای از بین بردن هر سلول سرطانی که باقی مانده است.

محدودیت دوز طول عمر

مقدار تابش پرتوها به ناحیه ای از بدن شما در تمام طول عمر محدود است. بسته به اینکه چه مقدار پرتودرمانی از قبل با آن منطقه درمان شده است، شما ممکن است بار دیگر امکان پرتودرمانی به آن منطقه نداشته باشید. اما اگر یک ناحیه از بدن دوز ایمنی پرتودرمان را دریافت کرده باشد ، اگر فاصله بین دو ناحیه به اندازه کافی بزرگ باشد ، می تواند منطقه دیگری درمان شود.

پرتودرمانی می تواند عوارض جانبی ایجاد کند.

پرتودرمانی نه تنها رشد سلول های سرطانی را متوقف یا کند می کند بلکه می تواند روی سلول های سالم اطراف نیز تأثیر بگذارد. آسیب به سلول های سالم می تواند عوارض جانبی ایجاد کند.

هزینه پرتودرمانی

پرتودرمانی می تواند هزینه های بالایی داشته باشد. در این روش از دستگاه های پیچیده ای استفاده می شود. هزینه پرتودرمانی شما بستگی به هزینه مراقبت های بهداشتی در محل زندگی شما، نوع پرتودرمانی شما و تعداد درمان مورد نیاز شما دارد.

با شرکت بیمه درمانی خود در مورد خدمات ارائه شده برای هزینه های خود صحبت کنید. اکثر بیمه ها هزینه های پرتودرمانی را پرداخت می کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر، با دفتر کار در کلینیک یا بیمارستان جایی که برای معالجه خود مراجعه می کنید صحبت کنید. اگر به کمک مالی نیاز دارید، سازمان هایی وجود دارند که ممکن است بتوانند کمک کنند. برای اطلاع از این سازمان ها می توانید در اینترنت جست جو کنید. در حال حاضر در ایران مراکز بسیاری برای کمک به بیماران سرطانی وجود دارد.​

امروزه به کمک روش هایی که برای درمان سرطان ارائه شده اند، به صورت دقیق و مستقیم می توان سلول های سرطانی را کنترل نمود و یا در بسیاری از موارد مانع از رشد و بزرگ شدن آن شد.