سرطان دهان چیست؟ ( علل،علائم و درمان )

سرطان دهان به رشد غیرطبیعی و غیرقابل کنترل سلول‌ها در هر قسمت از دهان یا لب اشاره دارد و یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌های سر و گردن محسوب می‌شود. این نوع سرطان معمولاً از پوشش نازک و سنگفرشی دهان آغاز می‌شود و بیشتر در مکان هایی مانند، کنار زبان و کف دهان شکل می گیرد. این نوع سرطان ممکن است سرطان حفره دهان یا سرطان اوروفارنکس نیز نامیده شود. تشخیص زودهنگام و درمان‌های مناسب، شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی، می‌توانند شانس بهبودی شما را به‌طور قابل توجهی افزایش دهند. آگاهی از علائم و رعایت نکات پیشگیری می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند.

علائم سرطان دهان چیست؟

سرطان دهان می‌تواند با مجموعه‌ای از علائم مختلف خود را نشان دهد که مهم‌ترین آن‌ها شامل زخم‌ها یا توده‌هایی روی لب‌ها یا در داخل دهان است. این زخم‌ها معمولاً به راحتی خونریزی کرده و بهبود نمی‌یابند، که می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکل جدی باشد. علاوه بر این، علائم دیگری نیز ممکن است دیده شوند:

1. توده‌ یا ناحیه ضخیم شده: وجود توده یا ناحیه ضخیم‌شده روی لب‌ها، لثه‌ها، گونه‌ها یا درون دهان، می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد.
2. لکه‌های غیرعادی: لکه‌های سفید یا قرمز روی لثه‌ها، زبان، لوزه‌ها یا بافت مخاط دهان نیز می‌توانند نشان‌دهنده تغییرات خاصی باشند.
3. گلو درد: احساس گلو درد مداوم یا احساس این که چیزی در گلو گیر کرده است، ممکن است از نشانه‌های سرطان دهان باشد.
4. مشکلات در عملکرد دهان: دشواری در جویدن، بلع، صحبت کردن، یا حرکت دادن فک یا زبان می‌تواند به دلیل تومورهای موجود در نواحی مختلف دهان باشد.
5. خونریزی و بی‌حسی: خونریزی، درد یا بی‌حسی در زبان یا نواحی دیگر دهان، از دیگر علائم هشداردهنده است.
6. تورم فک: تورم در فک که منجر به لق شدن دندان‌ها یا نامناسب شدن پروتزها می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از پیشرفت بیماری باشد.
7. تغییرات در صدا: تغییر در صدا یا بروز صداهای غیرعادی هنگام صحبت کردن ممکن است به دلیل تومورهای ناحیه حنجره یا حفره دهان باشد.
8. خشکی دهان: احساس خشکی مداوم در دهان، که می‌تواند ناشی از آسیب به غدد بزاقی باشد، نیز یکی دیگر از علائم ممکن است.

در صورتی که هر یک از این علائم برای مدت طولانی ادامه یابد یا تشدید شود، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص و درمان مناسب انجام شود. تشخیص زودهنگام می‌تواند تأثیر زیادی بر روند درمان و نتایج بهبودی داشته باشد.

علل ایجاد سرطان دهان چیست؟

سرطان دهان به مجموعه‌ای از عوامل مختلف بستگی دارد که می‌توانند به تغییرات ژنتیکی و رشد غیرطبیعی سلول‌ها منجر شوند. برخی از علل اصلی ایجاد سرطان دهان عبارتند از:

1. مصرف دخانیات و سرطان دهان

استعمال سیگار، قلیان و دیگر محصولات دخانی، یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای سرطان دهان است. مواد شیمیایی موجود در دخانیات می‌توانند به بافت‌های دهان آسیب رسانده و به تغییرات سرطانی منجر شوند. همچنین، تنباکو به‌صورت غیرمستقیم نیز از طریق تحریک سیستم ایمنی بدن، خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.

2. مصرف الکل و سرطان دهان

نوشیدن الکل به میزان بالا به‌ویژه در ترکیب با مصرف دخانیات، خطر ابتلا به سرطان دهان را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. الکل می‌تواند به غشاء مخاطی دهان آسیب برساند و جذب مواد carcinogenic (سرطان‌زا) را افزایش دهد.

3. عفونت‌های ویروسی و سرطان دهان

عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از عوامل مؤثر در بروز سرطان دهان است. برخی از انواع HPV، به‌ویژه نوع 16 و 18، با سرطان‌های سر و گردن مرتبط هستند. این ویروس می‌تواند به تغییرات سلولی منجر شود که زمینه‌ساز سرطان می‌شود.

4. نور خورشید و سرطان دهان

قرار گرفتن مداوم در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید، به‌ویژه برای لب‌ها، می‌تواند منجر به ایجاد سرطان در نواحی لب شود. افرادی که در مناطق با تابش زیاد نور خورشید زندگی می‌کنند، باید به‌ویژه مراقب این خطر باشند.

5. عوامل محیطی

قرارگیری در معرض مواد شیمیایی خاص، نظیر آزبست و برخی مواد شغلی در صنایعی مانند ساخت و ساز و صنایع شیمیایی، می‌تواند به افزایش خطر ابتلا به سرطان دهان منجر شود.

6. تغذیه نامناسب و سرطان دهان

مصرف کم برخی مواد غذایی مانند میوه و سبزیجات و مصرف بالای غذاهای فرآوری‌شده، می‌تواند به افزایش خطر سرطان دهان کمک کند. مواد مغذی خاص، نظیر ویتامین‌های A و C، نقش محافظتی در برابر سرطان دارند.

7. عوامل ژنتیکی و سرطان دهان

تاریخچه خانوادگی سرطان دهان یا دیگر انواع سرطان‌ها می‌تواند به افزایش ریسک ابتلا به این نوع سرطان کمک کند. تغییرات ژنتیکی وراثتی ممکن است بر توانایی بدن در مقابله با عوامل خطر تأثیر بگذارد.

8. ضعف سیستم ایمنی و سرطان دهان

افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند، مانند بیماران مبتلا به HIV/AIDS یا افرادی که تحت درمان‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی قرار دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان دهان هستند.

9. سن

خطر ابتلا به سرطان دهان با افزایش سن به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. اکثر مبتلایان به سرطان دهان، بالای 45 سال سن دارند.

آگاهی از این عوامل می‌تواند به افراد کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه انجام دهند و در صورت وجود هر گونه علامت مشکوک، به پزشک مراجعه کنند. تشخیص زودهنگام و تغییرات سبک زندگی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کاهش خطر ابتلا به سرطان دهان داشته باشد.

لازم به ذکر است که این فقط برخی از عوامل مهم بوده و سرطان دهان ممکن است به عوامل دیگر نیز بستگی داشته باشد. در هر صورت ابتلا به سرطان دهان از یک بیماری ساده آغاز و به تدریج پیشرفت می کند. اگر شما یا کسی در خانواده‌تان به سرطان دهان مبتلا هستید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا در مورد ریسک شما و اقدامات احتیاطی مناسب صحبت کنید.

تشخیص سرطان دهان

تشخیص سرطان دهان نیازمند بررسی دقیق و چند مرحله‌ای است که معمولاً با معاینه فیزیکی شروع می‌شود. پزشک شما ابتدا لب‌ها، دهان و گلو را به دقت معاینه می‌کند تا علائم بالقوه سرطان را شناسایی کند. اگر علائمی مشکوک مشاهده شود، ممکن است نیاز به انجام آزمایشات بیشتری باشد. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل روش‌های زیر باشند:

1. معاینه فیزیکی: پزشک با استفاده از ابزارهای خاص، نواحی مختلف دهان و لب‌ها را به دقت بررسی می‌کند.
2. آندوسکوپی: در این روش، یک لوله نازک و منعطف با دوربین در انتها به داخل دهان و گلو وارد می‌شود تا تصویر دقیقی از بافت‌ها به دست آید.
3. بیوپسی: در این آزمایش، نمونه‌ای از بافت مشکوک برداشته می‌شود و تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود تا وجود سلول‌های سرطانی تأیید یا رد شود.
4. MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): این تکنیک برای تولید تصاویر دقیق از بافت‌های نرم استفاده می‌شود و می‌تواند به شناسایی گسترش سرطان کمک کند.
5. CT اسکن (اسکن توموگرافی کامپیوتری): این روش به تولید تصاویر مقطعی از بدن کمک می‌کند و می‌تواند اطلاعات مهمی درباره ساختارهای داخلی دهان و نواحی اطراف ارائه دهد.
6. اسکن PET (اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون): این تکنیک برای شناسایی فعالیت متابولیک سلول‌ها استفاده می‌شود و می‌تواند به شناسایی نواحی سرطانی کمک کند.

چه عواملی خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش می دهد؟

عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهند. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• مصرف دخانیات و الکل: استعمال سیگار و سایر محصولات دخانی و همچنین مصرف مداوم الکل می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان لب و حفره دهان را افزایش دهد.
• جنسیت: مردان به طور کلی بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان هستند.
• ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): عفونت با برخی از انواع این ویروس می‌تواند به افزایش خطر سرطان دهان منجر شود.
• قرارگیری در معرض اشعه ماوراء بنفش: قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید، به ویژه برای افرادی که پوست روشنی دارند، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان لب را افزایش دهد.

آگاهی از این عوامل خطر و انجام معاینات منظم می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان موفق سرطان دهان کمک کند. در صورت مشاهده هر یک از علائم یا عوامل خطر، مشاوره با پزشک و انجام آزمایشات لازم امری حیاتی است.

درمان سرطان دهان

درمان سرطان دهان به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله مرحله پیشرفت بیماری، نوع و محل تومور، و وضعیت کلی سلامت بیمار. سه نوع درمان استاندارد که معمولاً برای این نوع سرطان استفاده می‌شود عبارتند از:

1. عمل جراحی

عمل جراحی یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان سرطان دهان است. هدف از این روش، حذف کامل تومور سرطانی به همراه مقداری از بافت طبیعی اطراف آن (که به آن حاشیه گفته می‌شود) است. نوع جراحی بستگی به اندازه و محل تومور دارد و می‌تواند شامل:

• تومورکتومی: برداشتن تومور به همراه بافت سالم اطراف.
• آدنوکتومی: برداشتن غدد لنفاوی در ناحیه گردن که ممکن است تحت تأثیر سرطان قرار گرفته باشند.
• جراحی ترمیمی: در برخی موارد، پس از برداشتن تومور، ممکن است نیاز به جراحی‌های ترمیمی برای بهبود شکل و عملکرد نواحی آسیب‌دیده باشد.

2. پرتو درمانی سرطان دهان

پرتو درمانی از اشعه ایکس با دوز بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن تومورها استفاده می‌کند. این روش معمولاً به عنوان درمان مکمل پس از جراحی یا به‌عنوان درمان اصلی برای تومورهای غیرقابل جراحی به کار می‌رود. دو نوع اصلی پرتو درمانی شامل:

• پرتو درمانی خارجی: جایی که دستگاهی خارج از بدن اشعه را به ناحیه تومور ارسال می‌کند.
• براکی‌تراپی: که در آن منبع اشعه به‌طور مستقیم درون تومور یا نزدیکی آن قرار داده می‌شود.

3. شیمی درمانی سرطان دهان

شیمی درمانی به استفاده از داروهایی اطلاق می‌شود که به‌طور خاص برای نابود کردن سلول‌های سرطانی طراحی شده‌اند. این داروها معمولاً بر روی سلول‌های با رشد سریع تأثیر می‌گذارند و می‌توانند به‌عنوان درمان اصلی یا مکملی برای جراحی و پرتودرمانی استفاده شوند. شیمی درمانی و پرتودرمانی ممکن است به‌صورت همزمان انجام شوند تا اثرات بیشتری بر روی تومور داشته باشند.

4. درمان هدفمند

درمان هدفمند از داروهایی استفاده می‌کند که به‌طور خاص بر روی مولکول‌های خاصی که در رشد و پیشرفت سرطان نقش دارند، تمرکز دارند. این نوع درمان معمولاً برای بیمارانی که تومورهای خاصی دارند و به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، تجویز می‌شود.

5. ایمونوتراپی سرطان دهان

ایمونوتراپی یک نوع درمان نوین است که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند تا بتواند بهتر با سلول‌های سرطانی مقابله کند. این روش می‌تواند به‌ویژه در بیمارانی که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند، مؤثر باشد.

6. تدابیر حمایتی و مراقبت‌های پس از درمان سرطان دهان

در کنار درمان‌های اصلی، تدابیر حمایتی نیز برای بهبود کیفیت زندگی بیمار و کاهش عوارض جانبی درمان اهمیت زیادی دارند. این شامل مدیریت درد، توانبخشی گفتاری و حرکتی، و مشاوره روانی است. پیگیری‌های منظم پزشکی برای شناسایی زودهنگام عود بیماری نیز ضروری است.

7. پیشگیری از عوارض جانبی

بیماران تحت درمان ممکن است با عوارض جانبی مختلفی مانند درد، مشکلات در بلع و صحبت کردن، و تغییرات در احساس مزه روبرو شوند. برنامه‌ریزی برای مدیریت این عوارض از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند شامل مشاوره با تیم پزشکی و متخصصان تغذیه باشد.

8. مشاوره و حمایت عاطفی

حمایت عاطفی از جانب خانواده، دوستان می‌تواند به بیماران در کنار آمدن با چالش‌های روانی ناشی از تشخیص و درمان سرطان کمک کند.

به‌طور کلی، درمان سرطان دهان باید به‌طور فردی و با مشاوره تیمی متشکل از متخصصان مختلف انجام شود تا بهترین نتایج ممکن حاصل شود. آگاهی از گزینه‌های درمانی و همکاری با پزشکان می‌تواند به بیماران در مدیریت بهینه این بیماری کمک کند. قرارگیرد.

بیشتر بخوانید: شیمی درمانی چگونه انجام می شود؟

پرتو درمانی بهتر است یا شیمی درمانی؟

مراقبت های بعد از درمان سرطان دهان

بعد از درمان قرار ملاقات های منظم برای پیگیری دارید. همچنین ممکن است با تیم چند رشته ای خود (MDT)، از جمله گفتار و زبان درمانگر (SLT)، متخصص تغذیه، دندانپزشک ترمیمی و بهداشت دندان و گاهی اوقات یک فیزیوتراپیست، قرار ملاقات های منظمی برای پیگیری داشته باشید.

اثرات طولانی مدت سرطان دهان در بدن

برخی از عوارض جانبی درمان ممکن است پس از پایان درمان مدت زیادی طول بکشد تا بهبود یابند یا ممکن است دائمی شوند. به این عوارض اثرات بلند مدت می گویند. سایر عوارض جانبی ممکن است ماه ها یا حتی سال ها پس از پایان درمان ایجاد شوند.  اینها به عنوان اثرات دیررس شناخته می شوند. سرطان های سر و گردن و درمان آن گاهی اوقات می تواند بر زندگی جنسی شما تأثیر بگذارد. برخی از درمان‌های سرطان نیز می‌توانند بر توانایی فرد در بارداری اثر بگذارند. اگر در این مورد نگران هستید، مهم است که قبل از شروع درمان با یک پزشک متخصص سرطان صحبت کنید.

بهبودی بعداز سرطان دهان

بهبودی پس از درمان ممکن است چندین ماه طول بکشد. اگر درمان ظاهر شما، نحوه خوردن یا نوشیدن یا صدای شما را تغییر داده باشد، ممکن است سخت باشد. این ممکن است بر روی تصویر بدن شما نیز تأثیر بگذارد، اما راه هایی وجود دارد که به شما در مدیریت هر گونه تغییر کمک می کند.

ممکن است هنوز با احساسات دشوار کنار بیایید. صحبت کردن با خانواده و دوستان یا متخصصان بهداشت در مورد احساستان می تواند به آنها کمک کند تا بدانند چگونه از رفاه شما حمایت کنند. خوب غذا خوردن و فعال ماندن می تواند سلامت و تندرستی شما را بهبود بخشد. همچنین می تواند به بهبودی بدن شما کمک کند. متخصص تغذیه شما می تواند به مشکلاتی که ممکن است بعد از درمان با غذا خوردن داشته باشید کمک کند.

چگونه ازسرطان دهان جلوگیری کنیم؟

مراحل زیر ممکن است به پیشگیری از سرطان دهان کمک کند.

• از تنباکو به هیچ وجه استفاده نکنید.
• اگر الکل می نوشید، میزان نوشیدنی خود را محدود کنید. هر مقدار الکل ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان را افزایش دهد.
• از محافظ‌های ضد آفتاب برای لب‌هایتان استفاده کنید، مانند یک بالم لب که ضد آفتاب دارد یا یک رژ لب رنگی.
• دو بار در سال معاینه دندانپزشکی انجام دهید تا علائم سرطان دهان به موقع تشخیص داده شود.

نتیجه گیری

سرطان دهان یک بیماری جدی و پیچیده است که نیازمند تشخیص و درمان سریع و مؤثر می باشد. با توجه به عوامل خطر متعدد مانند مصرف دخانیات، الکل، عفونت‌های ویروسی و عوامل محیطی، آگاهی و پیشگیری از این بیماری اهمیت بسیاری دارد. تشخیص زودهنگام با استفاده از روش‌های معاینه و آزمایش‌های پیشرفته می‌تواند به شانس بهبودی و درمان موفق کمک کند. گزینه‌های درمانی متنوع، از جراحی و پرتودرمانی تا شیمی‌درمانی و درمان‌های هدفمند، به پزشکان این امکان را می‌دهد که رویکردی مناسب برای هر بیمار انتخاب کنند. همچنین، حمایت‌های روانی و اجتماعی نقش مهمی در مدیریت کیفیت زندگی بیماران دارند. با اتخاذ شیوه‌های زندگی سالم و آگاهی از علائم، می‌توان خطر ابتلا به سرطان دهان را کاهش داد و در صورت بروز این بیماری، شانس بهبودی را افزایش داد.