شیمی درمانی (مزایا، معایب و عوارض آن )

شیمی درمانی نوعی درمان سرطان است. این درمان که از داروها علیه انواع مختلف سرطان استفاده می کند، توسط متخصصین انکولوژی انجام می شود. شیمی درمانی ممکن است همزمان با جراحی یا پرتودرمانی برای درمان سرطان استفاده شود. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با این نوع درمان سرطان آشنا سازیم.

نحوه عملکرد شیمی درمانی در برابر سرطان

شیمی درمانی می تواند روند رشد سلول های سرطانی را کند یا متوقف کند. شیمی درمانی  با دو هدف مورد استفاده قرار می گیرد:  

1. درمان سرطان: شیمی درمانی می تواند برای درمان سرطان، کاهش احتمال بازگشت آن یا توقف یا کاهش رشد آن استفاده شود.

2. کاهش علائم سرطان: شیمی درمانی می تواند برای کوچک کردن تومورهایی که باعث درد و سایر مشکلات می شوند استفاده شود.

شیمی درمانی کدام نوع سرطان را درمان می کند

شیمی درمانی برای درمان بسیاری از انواع سرطان استفاده می شود. برای برخی افراد، شیمی درمانی ممکن است تنها درمانی باشد که استفاده می شود.  اما اغلب،  شما شیمی درمانی را با سایر درمان های سرطان انجام خواهید داد. انواع درمانی که برای بیمار مورد استفاده قرار می گیرد، بستگی به نوع سرطان و وضعیت سلامتی وی دارد.

نحوه استفاده از شیمی درمانی با سایر درمان های سرطان

زمانی که شیمی درمانی با سایر درمان ها مورد استفاده قرار می گیرد می تواند برای موارد زیر بکار رود :

• کوچکتر کردن تومور قبل از جراحی یا پرتودرمانی
•  از بین بردن سلول های سرطانی که پس از جراحی یا پرتودرمانی باقی می مانند
•  کمک به درمان های دیگر
• از بین بردن سلول های سرطانی که عود کرده یا به قسمت های دیگر بدن گسترش یافته

مزایای شیمی درمانی

شیمی درمانی کمک می کند که سلول های سرطانی با سلول های سالم جایگزین شوند. در واقع این شیوه درمانی کمک می کند که بدن در مقابل عوامل تهدید کننده ایمن تر شده و مورد حمله قرار نگیرد.شیمی درمانی کمک می کند که سلول های سرطانی رشد کمتری داشته باشند و یا به طور کامل از بین بروند.

شیمی درمانی تکنیکی است که روش های درمانی موثری در انواع سرطان ارائه کرده است، این شیوه درمان با استفاده از ترکیبات شیمیایی کمک می کند که بیماری و سرطان های مختلف که در بدن دچار تشدید و تکثیر هستند به خوبی درمان و یا کنترل شود، همچنین دارای مزایای زیر است:

1- اثربخشی بالا: استفاده از داروهای شیمی درمانی کمک می کند که روند درمان بیماری قوی تر و بهتر از سایر داروها انجام شود، به خاطر ترکیبات شیمیایی قوی و همچنین تکنولوژی پیشرفته تولید آن‌ها این دسته داروها دارای اثربخشی بالایی هستند که شانس بهبودی بیماران را بیشتر می کند.

2- دسترسی آسان: خوشبختانه امروزه تهیه و دسترسی به داروهای شیمی درمانی آسوده شده است، در بسیاری از مناطق جهان به راحتی دسترسی به این داروها وجود دارد و در ایران نیز بسیاری از مراکز وجود دارند که بهترین نوع آن را عرضه می کنند و این امر سبب شده است که بیماران به راحتی این داروها را دریافت کنند و روند درمانی خود را هرچه سریع تر آغاز کنند.

3- کاهش مدت زمان درمان: داروهای شیمی درمانی روند بهبودی را تسریع می کند و از این جهت باعث می شود که توام با اثربخشی بالایی که دارند در زمان کمتری نسبت به روش های دیگر باعث بهبودی شرایط بیمار شوند، به کمک این روش ، زمان درمان بسیاری از بیماری‌ها کاهش می‌یابد و بیماران سریعتر بهبود می‌یابند.

4- درمان بیماری‌های پیچیده: استفاده از شیمی درمانی برای بیماری های پیچیده و سخت نیز کاربرد دارد، همچنین در مواردی که درمان به صورت پیچیده باشد گزینه مناسبی برای گرفغتن نتایج درخشان خواهد بود. البته شرایط و وضعیت سلامت بیمار نیز در این بیماری دخیل است و نیاز است که با توجه به میزان سیستم ایمنی بدن وی تصمیم گیری درستی برای انتخاب داروها انجام شود. داروهای شیمی درمانی به عنوان راهکار اصلی برای درمان بیماری‌های پیچیده در نظر گرفته می شوند که در بیشتر موارد هم با موفقیت بعد از دوره های درمانی همراه می شود. بنابراین برای بسیاری از بیماران با بیماری‌های جدی یا پیشرفته، تنها راه درمان با استفاده از داروهای شیمی درمانی است.

5- پیشگیری از بیماری‌ها: در مواردی که بیماران مستعد دریافت بیماری های سرطانی هستند و یا دارای سوابق خانوادگی هستند یا حتی در شرایطی که فرد احتمال بروز بیماری های سرطانی را به همراه دارد نیاز است که از داروهای شیمی درمانی کمک بگیرد. در این صورت از داروهای شیمی درمانی نه تنها برای درمان بیماری‌ها بلکه برای پیشگیری از آن‌ها نیز استفاده می‌شود ، که باز هم در این رابطه شرایط فرد در نوع و میزان داروهای مورد استفاده تاثیر گذار است. به عنوان مثال، واکسن‌ها برای پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها تولید می‌شوند که در نهایت نوعی داروی شیمیایی هستند.

 عوارض شیمی درمانی چیست؟

شیمی درمانی نه تنها سلول های سرطانی با رشد سریع را از بین می برد، بلکه رشد سلول های سالمی را که به سرعت رشد و تقسیم می شوند را نیز از بین می برد. به عنوان مثال سلول هایی هستند که دهان و روده شما را می پوشانند و آن هایی که باعث رشد موهای شما می شوند.

آسیب به سلول های سالم ممکن است باعث عوارض جانبی مانند زخم های دهان، حالت تهوع و ریزش مو شود. عوارض جانبی اغلب پس از پایان شیمی درمانی بهتر می شوند یا از بین می روند. شایع ترین عارضه جانبی شیمی درمانی خستگی است.  شما باید از کسی بخواهید که  در زمان شیمی درمانی شما را همراهی کند. از طرفی برای استراحت قبل و بعد از شیمی درمانی برنامه داشته باشید. در واقع راه های زیادی برای کاهش عوارض شیمی درمانی  وجود دارد.

بعد از پایان درمان شیمی درمانی، ممکن است موهای شما شروع به رشد دوباره کنند. در صورتی که موهای شما بعد از پایان درمان شیمی درمانی ادامه ریزش داشته باشند، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا علت ریزش مو را تشخیص دهند و درمان مناسب را برای شما تجویز کنند.

هزینه شیمی درمانی چقدر است؟

هزینه شیمی درمانی به یکسری موارد بستگی دارد که از جمله آن ها می شود به موارد زیر اشاره کرد:

• انواع و دوزهای شیمی درمانی مورد استفاده
• تعداد و مدت زمان شیمی درمانی
• مکانی که شما در آن شیمی درمانی را انجام می دهید
• کشوری که در آن زندگی می کنید

شما می تونید با شرکت بیمه درمانی خود در مورد خدماتی که پرداخت خواهد کرد صحبت کنید. اکثر طرح های بیمه هزینه شیمی درمانی را پرداخت می کنند. اگر به کمک مالی نیاز دارید، سازمان هایی وجود دارند که ممکن است بتوانند کمک کنند.

نحوه انجام شیمی درمانی

شیمی درمانی ممکن است به روش های مختلفی انجام شود. برخی از راه های رایج عبارتند از:

• خوراکی: به صورت قرص، کپسول یا مایعاتی که می بلعید وجود دارد
• داخل وریدی: مستقیماً وارد ورید می شود
• تزریق: از طریق تزریق در ماهیچه بازو، ران یا لگن، یا درست زیر پوست در قسمت چربی بازو، پا یا شکم شما انجام می شود.
• داخل نخاعی: به فضای بین لایه های بافتی که مغز و نخاع را می پوشاند تزریق می شود
• داخل صفاقی :  مستقیماً وارد حفره صفاقی می شود، که ناحیه ای در بدن شما است که شامل اندام هایی مانند روده، معده و کبد است.
• داخل شریانی): مستقیماً به سرخرگی که منجر به سرطان می شود تزریق می شود
• موضعی: با استفاده از کرم های موضعی که روی پوست خود می مالید

شیمی درمانی چگونه انجام می شود؟

شیمی درمانی در بارداری

شیمی درمانی به روش داخل وریدی

از بین تمام روش‌های ذکر شده در بالا، شیمی‌درمانی اغلب با روش تزریق داخل وریدی مورد استفاده قرار می گیرد. این روش از طریق یک سوزن نازک که در رگ روی دست یا پایین بازو قرار می‌گیرد، انجام می‌شود. این روش درمانی ممکن است از طریق کاتتر یا پورت یا گاهی اوقات به کمک پمپ انجام شود.

• کاتتر: کاتتر یک لوله نازک و نرم است که پزشک یا پرستار یک انتهای آن را در یک ورید بزرگ، اغلب در ناحیه قفسه سینه قرار می دهد. انتهای دیگر کاتتر خارج از بدن شما باقی می ماند.  اکثر کاتترها تا زمانی که شیمی درمانی خود را به پایان نرسانید در جای خود باقی می مانند. همچنین می توان از کاتتر برای دادن داروهای دیگر و خون گیری استفاده کرد. حتما مراقب علائم عفونت در اطراف کاتتر خود باشید.

• پورت: پورت دیسک کوچک و گردی است که در طی جراحی جزئی زیر پوست شما قرار می گیرد.  جراح آن را قبل از شروع دوره درمان در محل قرار می دهد و تا پایان همانجا باقی می ماند. کاتتر پورت را به یک ورید بزرگ، اغلب در قفسه سینه متصل می کند. پرستار شما می تواند برای انجام شیمی درمانی یا خون گیری، سوزنی را به پورت شما وارد کند. این سوزن را می‌توان برای درمان‌های شیمی‌درمانی که بیش از یک روز انجام می‌شود، در جای خود گذاشت. حتما مراقب علائم عفونت در اطراف پورت خود باشید.

• پمپ: پمپ ها اغلب به کاتترها یا پورت ها متصل می شوند. آنها کنترل می کنند که شیمی درمانی چقدر و با چه سرعتی وارد کاتتر یا پورت می شود و به شما امکان می دهد شیمی درمانی خود را خارج از بیمارستان انجام دهید. پمپ ها می توانند داخلی یا خارجی باشند. پمپ های خارجی خارج از بدن شما باقی می مانند  و پمپ های داخلی زیر پوست شما قرار می گیرد.

چند وقت یکبار شیمی درمانی لازم است؟

اینکه چند وقت یکبار و چه مدت شیمی درمانی می کنید بستگی به موارد زیر دارد :

• نوع سرطان شما و میزان پیشرفته بودن آن
• اینکه شیمی درمانی را برای کدام یک از موارد زیر استفاده می کنید
  • سرطان خود را درمان کنید
  • کنترل رشد سرطان
  • علائم را کاهش دهد
• نوع شیمی درمانی که دریافت می کنید
• چگونه بدن شما به شیمی درمانی پاسخ می دهد

ممکن است شیمی درمانی را به صورت چرخه ای دریافت کنید که به دنبال آن یک دوره استراحت است. به عنوان مثال، ممکن است هر روز به مدت 1 هفته شیمی درمانی کنید و سپس 3 هفته استراحت داشته باشید. این 4 هفته یک چرخه را تشکیل می دهد. دوره استراحت به بدن شما فرصتی برای بازیابی و ساخت سلول های سالم جدید می دهد.

چگونه بفهمم شیمی درمانی موثر است؟

در طول درمان شما به پزشک خود برای معاینه مراجعه می کنید و او در مورد احساستان از شما خواهد پرسید. از طرف دیگر پزشک یک سری آزمایشات و اسکن های پزشکی را سفارش می دهد که ممکن است شامل آزمایش خون، MRI، CT یا اسکن PET باشد.

برخی از مردم گمان می کنند که تجربه عوارض جانبی شدید به این معناست که شیمی درمانی به خوبی کار می کند. اما حقیقت این است که عوارض جانبی ربطی به نحوه مبارزه شیمی درمانی با سرطان ندارد.

سؤالات متداول شیمی درمانی