آزمایشات و روشهای تشخیص سرطان خون

تشخیص سرطان خون (لوسمی) شامل مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و بررسی‌های بالینی است که به منظور شناسایی نوع و مرحله بیماری انجام می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های تشخیص سرطان خون اشاره می‌شود:

بررسی‌های بالینی برای تشخیص سرطان خون 

• بررسی تاریخچه پزشکی: پزشک با بیمار درباره علائم موجود، مدت زمان شروع آن‌ها، شدت و تغییرات در طول زمان صحبت می‌کند. همچنین، سابقه خانوادگی سرطان خون و دیگر بیماری‌های خونی نیز بررسی می‌شود.
• علائم عمومی: سپس پزشک علائم بیمار مثل خستگی، ضعف، تب بدون علت، تعریق شبانه، کاهش وزن بدون علت، کبودی و خونریزی آسان، تنگی نفس و عفونت‌های مکرر را مورد بررسی قرار می دهد.

آزمایش‌ خون برای تشخیص سرطان لوسمی 

آزمایش‌های خون نقش مهمی در تشخیص سرطان خون (لوسمی) ایفا می‌کنند. این آزمایش‌ها اطلاعات ارزشمندی در مورد تعداد و نوع سلول‌های خونی و نیز ویژگی‌های آن‌ها فراهم می‌کنند که می‌تواند به شناسایی لوسمی کمک کند. در ادامه به مهم‌ترین آزمایش‌های خونی برای تشخیص سرطان خون پرداخته می‌شود:

آزمایش کامل خون (CBC)

آزمایش کامل خون (CBC) یکی از مهم‌ترین و اولیه‌ترین آزمایش‌هایی است که برای تشخیص لوسمی استفاده می‌شود. این آزمایش شامل موارد زیر است:

• شمارش گلبول‌های سفید (WBC): تعداد گلبول‌های سفید خون معمولاً در لوسمی بالا یا پایین‌تر از حد نرمال است. حضور گلبول‌های سفید غیرطبیعی یا نارس نیز ممکن است، مشاهده شود.
• شمارش گلبول‌های قرمز (RBC): تعداد گلبول‌های قرمز ممکن است کاهش یابد که می‌تواند منجر به کم‌خونی شود.
• شمارش پلاکت‌ها (Platelets): تعداد پلاکت‌ها ممکن است کاهش یابد، که می‌تواند باعث افزایش خطر خونریزی و کبودی شود.
• هموگلوبین و هماتوکریت: این مقادیر نشان‌دهنده سطح اکسیژن‌رسانی خون و درصد گلبول‌های قرمز در خون هستند، که در لوسمی ممکن است کاهش یابند.

اسمیر خون محیطی

در این آزمایش، یک قطره خون روی لام شیشه‌ای قرار داده می‌شود و سپس تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود. هدف از این آزمایش:

• شناسایی سلول‌های غیرطبیعی: مشاهده سلول‌های خونی نارس یا غیرطبیعی که نشان‌دهنده وجود لوسمی هستند.
• ارزیابی شکل و اندازه سلول‌ها : تغییرات در شکل و اندازه سلول‌های خونی می‌تواند نشانه‌ای از سرطان خون باشد.

 آزمایش‌های بیوشیمی خون

این آزمایش‌ها به بررسی میزان مواد مختلف در خون می‌پردازند که می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات مرتبط با سرطان خون باشد:

• الکترولیت‌ها و آنزیم‌ها: بررسی سطح الکترولیت‌ها و آنزیم‌های خاص که می‌تواند اطلاعاتی در مورد عملکرد اعضای بدن مانند کبد و کلیه‌ها ارائه دهد.
• آزمایش عملکرد کبد و کلیه: سطح آنزیم‌های کبدی و میزان کراتینین و اوره برای بررسی سلامت کبد و کلیه‌ها.

آزمایش‌های سیتوژنتیک و مولکولی

این آزمایش‌ها برای بررسی تغییرات ژنتیکی و مولکولی خاص در سلول‌های خونی انجام می‌شوند:

• کاریوتایپینگ: بررسی کروموزوم‌ها برای شناسایی تغییرات ساختاری و عددی که می‌تواند به تشخیص نوع لوسمی کمک کند.
• FISH (Hybridization in Situ Fluorescence) : تکنیکی برای شناسایی تغییرات ژنتیکی خاص در سلول‌های خونی.
• PCR (Polymerase Chain Reaction): این آزمایش برای تشخیص تغییرات ژنتیکی خاص که با انواع مختلف لوسمی مرتبط است، استفاده می‌شود.

آزمایش‌های مغز استخوان

آزمایش‌های مغز استخوان از مهم‌ترین و دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص سرطان خون (لوسمی) هستند. این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا نوع، مرحله و میزان پیشرفت سرطان را مشخص کنند. در ادامه به توضیح این آزمایش‌ها پرداخته می‌شود:

 آسپیراسیون مغز استخوان

آسپیراسیون مغز استخوان شامل برداشتن نمونه‌ای از مایع مغز استخوان است. مشاهده سلول‌های خونی نارس یا غیرطبیعی که نشان‌دهنده لوسمی هستند.  شناسایی بررسی سلول‌های موجود در مغز استخوان مثل تعیین تعداد و نوع سلول‌های خونی  می تواند هرگونه ناهنجاری را شناسایی نماید. 

این نمونه معمولاً از استخوان لگن (استخوان ایلیاک) برداشته می‌شود. برای این منظور یک سوزن نازک و توخالی وارد استخوان می‌شود و مقدار کمی از مایع مغز استخوان کشیده می‌شود.

 بیوپسی مغز استخوان

بیوپسی مغز استخوان شامل برداشتن یک نمونه کوچک از بافت مغز استخوان است. این آزمایش اطلاعات بیشتری نسبت به آسپیراسیون مغز استخوان فراهم می‌کند. در این آزمایش نوع و تعداد سلول‌های موجود در مغز استخوان بررسی می‌شود. 

برای این آزمایش معمولاً از استخوان لگن (استخوان ایلیاک) نمونه‌برداری می‌شود. برای این مورد   یک سوزن بزرگ‌تر و ضخیم‌تر وارد استخوان می‌شود و یک قطعه کوچک از بافت مغز استخوان برداشته می‌شود.

 آزمایش‌های ژنتیکی و مولکولی

آزمایش‌های ژنتیکی و مولکولی ابزارهای بسیار مهمی در تشخیص، طبقه‌بندی و برنامه‌ریزی درمان سرطان خون (لوسمی) هستند. این آزمایش‌ها به شناسایی تغییرات ژنتیکی و مولکولی خاص در سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند که می‌تواند نوع، پیش‌آگهی و پاسخ به درمان را تعیین کند. در ادامه به مهم‌ترین آزمایش‌های ژنتیکی و مولکولی برای تشخیص سرطان خون پرداخته می‌شود:

 کاریوتایپینگ (Karyotyping)

کاریوتایپینگ شامل بررسی کروموزوم‌های سلول‌های سرطانی برای شناسایی تغییرات ساختاری و عددی است.

هدف: شناسایی تغییرات کروموزومی مانند جابه‌جایی‌ها، حذف‌ها، اضافه‌ها یا انورمالی‌های کروموزومی.

روش انجام: سلول‌های سرطانی در محیط کشت داده می‌شوند و سپس کروموزوم‌های آن‌ها تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود.

فلورسنت هیبریداسیون درجا (FISH)

FISH تکنیکی است که از پروب‌های فلورسنت برای شناسایی تغییرات خاص در کروموزوم‌ها استفاده می‌کند.

هدف: شناسایی تغییرات کروموزومی خاص مانند جابه‌جایی ژنی که ممکن است با انواع مختلف لوسمی مرتبط باشد.

روش انجام: پروب‌های فلورسنت به نواحی خاصی از کروموزوم‌ها متصل می‌شوند و سپس تحت میکروسکوپ فلورسنت بررسی می‌شوند.

3. واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)

PCR تکنیکی است که برای شناسایی جهش‌های ژنتیکی و تغییرات خاص در DNA سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.

هدف: تشخیص جهش‌های ژنتیکی خاص که با انواع مختلف لوسمی مرتبط هستند.

روش انجام: DNA از سلول‌های سرطانی استخراج می‌شود و سپس با استفاده از آنزیم‌های خاص تکثیر می‌شود تا تغییرات ژنتیکی مورد نظر شناسایی شود.

4. توالی‌یابی نسل بعد (NGS)

NGS یک تکنیک پیشرفته برای تعیین توالی دقیق DNA و RNA سلول‌های سرطانی است.

هدف: شناسایی طیف گسترده‌ای از جهش‌های ژنتیکی و تغییرات مولکولی که می‌تواند به طبقه‌بندی دقیق‌تر لوسمی و انتخاب درمان مناسب کمک کند.

روش انجام: DNA یا RNA از سلول‌های سرطانی استخراج می‌شود و سپس با استفاده از تکنولوژی توالی‌یابی پیشرفته، توالی دقیق آن‌ها تعیین می‌شود.